کرۆکی پرس و مەترسی ــ باشووری کوردستان/ ٩

بەشی نۆیەم:

بەر لەوەی بەتایبەت باس لە "ئۆپۆزسیۆنی سەربەخۆ" بکەین، ئەگەر ئەوە دەربڕینێکی گونجاو بێت! ئەوا باشترە چەند سەرنجێکی خێرا لەسەر ژمارەیەک لە "پارتە سیاسییە بچووکەکان" بدەین، هەرچەندە کات خەرجکردن لەگەڵ هەندێکیاندا هیچ سوودەێکی نییە.

گەر سەرەتا پارادۆکسێک لەسەر تەوژمە ئیسلامییەکان باس بکەین، ئەوا دەڵێین کۆمەڵگای کوردستان، کۆمەڵگایەکە لەژێر کاریگەریی گەورەی کولتووری ئیسلامیدایە، ئەم کاریگەرییە تەنانەت هێزە دژ بە ئیسلامەکانیشی گرتوەتەوە. لەهەمان کاتدا هیچ هێزێک ناتوانێت نکۆڵی لەوە بکات کە کاریگەری ئیسلام لەسەر ئەم کۆمەڵگایە بووتە هۆکار بۆ خەستکردنەوەی زامەکانی دواکەوتن بەسەر ژیانی خەڵکەوە و هەموو جومگەیەکی کۆمەڵایەتی و ژیاریی پێکهاتەی کۆمەڵگاکەی گرتووەتەوە. سەرباری ئەوە "پارتە" ئیسلامییەکان چەند گەورە و بەهێزبن و خەڵکی زۆریان لەگەڵدا بێت ناکرێت وەک هێزێکی ئەرێنی سەیریان بکەین و سیما ئایدۆلۆجی و دونیابینییەکانی ئەم "پارتانە" بە ئاسایی وەربگرین نە لەسەر کۆمەڵگای کوردستان و نە لەسەر هیچ کۆمەڵگایەکی تر.لای دووەمی پارادۆکسەکە کولتووری دوژمنانی خەڵکی کوردستانە چ لە ڕووی نەتەوایەتییەوە چ لە ڕووی چینایەتییەوە، کەهەردووکیان بەهەمان شێوە هەڵگری هەمان کولتووری ئیسلامین. ئەم دژەبەرژەوەندییە تەنە دژی کولتووری درووست دەکات و دەبێتە لەمپەڕ لەبەردەم گەشەسەندنی ڕەهایی هێزە ئیسلامییەکان و هەرگیز ناتوانن ببنە بیرکردنەوەی خەڵکی ناوچەوکە و حوکمڕانی بیر و هۆش و میکانیزمی ژیانیان بن بە شێوەیکی ڕەها یان شێوە ڕەها.

هەرچەندە زۆرێک لەخەڵک کاتێک باس لە هێزە ئیسلامییەکان دەکەن، وەک هێزێکی ئایدۆلۆجی باس لە ئیسلام دەکەن و باس لە ستاتیکی و دۆگمایی ئەم ئایدۆلۆجیایە ناکەن. یان هەندێک دێن و ئیسلامیزم پۆلێن دەکەن لەنێوان توندڕەو و میانرەودا. ئەم دوو هەڵوێستەیە هەڵەیەکی مەزنە بۆ باسکردنی ئایدۆلۆجیایەک کە ئێستا لە کۆمەڵگایەکدا ژمارەیەکی دیار لەخەڵک شوێنکەوتووی هەیە و خاوەنی هێز و کورسی پەرلەمانین، چونکە: یەکەم؛ شوێنکەوتنی ئەم ئایدۆلۆجیایە بۆ دواکەوتنی گشتی کۆمەڵگا دەگەڕێتەوە، ئەوا بەسادەیی ئەوە بە ئەرێنی وەردەگرن کە بیرکردنەوە دوور لە لۆجیکیەکانی پانزدە سەدە پێش ئێستا بە لۆجیکی بزانن و هەموو ئەو وڕێنانە بە بیر و نەخشەڕێی ژیان بناسێنن و لەچوارچیوەی سیستەمێکی دیموکراتیدا ئاسایی بێت. خودی ئەم پرس و میکانیزمەیە کەبەهۆیەوە دەتوانرێت ئیسلامیزم، هیدۆسیزم، یان بودیزم و کرستیانیزم و جوودایزم..تاد تیادا بەکاربهێنرێت بۆ یاری و گەمەکانی کاپیتالیزم و هێزە بازرگانییە جیهانییەکان. دووەم؛ تێکڕای پرسی ئایین، کە پرسێکی تاکەکەسییە کاتێک دەبێتە بەرنامەکارێکی کۆمەڵایەتی پێویستی بە زەمینەیەکی بەهێز لە دواکەوتن هەیە تا بتوانێت بەزیندوویی بمێنێتەوە، ئەمەش تەبایە لەگەڵ بازاڕی ئازاد و سیستەمی ئابووری جیهانی. لێرەڕا نابێت ئەوەمان لێ تێکبچێت کە ئەکرێت بنەما فەلسەفییەکانی ئایین لەپشت تیۆریزە و فەلسەفاندنی سیاسییەوە بمێننەوە، بەڵام بوونی خودی ئایین بە بەرنامەی سیاسی، جێی پرسیارە هەردەم و هەر کاتێک. لێرەدا گرنگە ئەو بازنەیە بدۆزینەوە کە ئایا ئەم زەمینەی دواکەوتنە چۆن بەهێز دەبێت و بەردەوام دەبێت.

یەک هاوکێشە دەتوانێت مەترسی یەکتر بەهێزکردنی هێزە دواکەوتووەکان و دەسەڵاتە باڵادەستەکان ڕوونبکاتەوە:

هێزە باڵادەستە هۆشمەندی فیوداڵییە گەندەڵەکانی باشووری کوردستان کە خۆیان دەدەنە پاڵ ڕێبازە "دیموکراتی" و "لیبراڵەکان"، لەبەرژەوەندییاندایە کە کۆمەڵگا بە دواکەوتوویی بمێنێتەوە و بەردەوام بە شت ببێت و هەموو ماکە زیندووییەکانی خۆی لەدەستبدات، ئەوەش لەپێناو زیاتر کۆنترۆڵکردنیدا. دواتر ئەو بەڵگەنەویستەی دەمێنێتەوە دواکەوتنی کۆمەڵگایە کە بەهەموو پێوانەیەک لەبەرژەوەندی زیاتری هێزە ئیسلامییەکاندایە. پێچەوانەکەشی ئەوەیە کە برەو و گەشەی هێزە ئیسلامییەکان بەقازنجی دواکەوتنی زیاتری کۆمەڵگایە و بەو جۆرە بازنەیەکی بەتاڵ بۆ زیندەخۆری هێزە تاریکەکان دەمێنێتەوە کە یەک ئەویتر بەرهەم دەهێننەوە و بەهێزی دەکەن. کۆی ئەم بازنە بەتاڵە لەبەرژەوەندی هێزە باڵادەستەکانە کە هێزە ئیسلامییەکان و کولتووری ئیسلامی و نێرسالاری باڵادەست بن لە هەژموونی گشتیدا بەمەرجیک باڵادەستییان نەگاتە ئاستی دەسەڵاتی سیاسی و ئابووری، بەڵکو تەنیا لە کەشێکی کۆمەڵایەتی گشتیدا بمێننەوە. ئەگەر ئەم هاوکێشەیە بەردەوام نەبێت، ئەوا ئاراستە ئیسلامییەکان ئەگەرچی نوێنەرایەتی بەشێک لە کۆمەڵگای کوردستان دەکەن، بەڵام هەرگیز ناگەنە ئاستێک سیمای کۆمەڵگای کوردساتن ڕەنگ بکەن بە بۆچوونی خۆیان و بەپێچەوانەوە بەردەوام دەپووکێنەوە، پێشتر ئەوەمان بەجۆرێک لە جۆرەکان ڕوونکردەوە.. لەبیرمان نەچێت زۆرن ئەو هۆکارانەی کە دواکەوتن و بەشتبوونی کۆمەڵگا چڕدەکەنەوە، بۆنمونە: داڕزانی سیستەمی خوێندن و خراپ بوونی ئاستی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی، جەنگ و پشێوییەکانی ناوچەکە، گەورەبوونی قەبارەی بەتاڵە و بەتایبەت بەتاڵەی دەمامککراو...تاد. هەموویان هۆکارن بۆ بەردەوامی ئەو دواکەوتنە.

دەرئەنجام ئەگەینە ئەوەی گەشەی ڕێکخراوە ئیسلامی و دواکەوتووەکانی هاوشێوەی ئیسلامیزمی توندڕەو یان میانڕەو (کەهەردووکیان دوو دیوی دراوێکن) بەرهەمی سیاسەتی دژخوازانەی "پارت"ە دەسەڵاتدارەکانن. ئەتوانین وەک گریمانەیەکی زانستی ئەوە پێوانە بکەین کە ئایا کۆمەڵگای کوردستان ئەتوانێت ببێتە کۆمەڵگایەکی ئیسلامی وەک ئێران، ئەفغانستان، خواروی لوبنان...تاد؟ لەڕاستیدا جێی گومانە، چونکە کۆمەڵگای کوردی ئیسلامی وەک باو وەرگرتووە زیاتر لەوەی سیستەم بێت بۆ ژیان. بۆیە هێزو پارتە ئیسلامیەکان، دەتوان لەسەر ئەو ئەگەرە بژین کە بەهۆیەوە دەتوانن نوێنەرایەتی لایەنگرانی ئیسلام بکەن، واتە بەهۆی ئەو جەماوەرەوە کە هەیانە دەتوانن بۆ مەودایەکی دوور نوێنەرایەتی خۆیان لەگۆرەپانی سیاسیدا بکەن. ئەم نوێنەرایەتییە سنووردارە چونکە ناتوانن لەکەشی سیاسی و کولتوور و پێکهاتەی سیاسی کوردستاندا ببنە هێزێکی حوکمڕان، پێشتر ئەوەمان لەچوارچێوەی ئەگەری کولتووریدا ڕوونکردەوە. بوونی هەژموونی پارتی فیوداڵی (یەکێتی و پارتی و ئەوەکانی تریش ...تاد بە نمونە)، بەتایبەتی پارتی، کە هێزی سەرچاوە لەدەستە و ستراتیژی درێژخایەنیان گەندەڵی و گێلکردنی بەردەوامی خەڵکی کوردستانە، هۆکارن بۆ ئەوەی هێزە ئیسلامیەکان گەشەبکەن. ((لیرەدا گرنگە ئاماژە بە خاڵێک بدەین کە پارادۆکسێکە ئەم پارتانە تێی کەوتوون: کاتێک گەشە بەکۆمەڵگا دەدەن خەڵک هۆشیار دەبێت و سیستەمی حوکمی ئەوان چیتر قبوڵ نابیت، کاتێک سنوور بۆ گەشەی کۆمەڵگا دادەنێن هێزە ئیسلامیەکان گەشەدەکەن، دەبێت ئەوە بزانین کەگەندەڵی و تاڵانکردنی سامانی خەڵک خاڵی هاوبەشن لەهەردوو باسکی ئەم پارادۆکسەدا)).

ئەوەی ئەم پارتانە بەردەوام دەبن لەسەر ئەنجامدانی، بریتیە لەیاریکردن لەسەر گەمە سیاسیە مومکینەکان، کەچەند بەهۆی خەلەلی سیاسیەوە دەتوانن دەستکەوتی دەستەگەرایەنەی خۆیان بەدەست بهێنن. بەڵام ئەمانە لەدۆخی دواکەوتنی خەڵکدا گەشەدەکەن و لەدۆخی پێشکەوتنی خەلکدا دەپووکێنەوە، لەدۆخی شەڕ و ئاشووبدا سوودمەند دەبن لە دۆخی ئاشتی و بەرفراوانی دەرفەتی مەعریفیدا دەپووکێنەوە.

‌