شارستانیه‌ته‌كانی مێژوو به‌رهه‌می كاركردنی گه‌لان هاتوونه‌ته دی.. ئابووری ناسی ئینگلیزی به‌ناوبانگ ئاده‌م سمیت
له‌گه‌ڵ ده‌ركه‌وتنی تێزێكی فكری نوێ، له‌گه‌ڵ بزاوتنی دیارده‌یه‌كی ڕۆشنبیری له‌دونیادا خۆنگه‌واره‌كانی وڵاتی ئێمه ڕووی تێده‌كه‌ن، وه‌ك ئه‌وه‌ی ڕۆژ به‌پێچه‌وانه‌وه هه‌ڵهاتبێت‌و بیه‌وێت بگه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و پاره‌ی كه‌خۆشتربوو لە‌مساڵ. فكرێكی ناڕۆشن ته‌واوی جه‌سته‌ی قه‌ڵه‌م‌و لاپه‌ڕه‌كانی ئێمه‌ی هیلاك كردوه. كوردستان‌و دنیای هه‌رێمی كوردستان وه‌ك كوانوویه‌ك بۆ ئازادی كوردان بوه‌ته مه‌یدانی كرێكارگەلێکی به‌تاڵ كه‌له‌ده‌وری پاچ‌و خاكه‌ناز‌و قه‌ڵه‌مه‌كانیان گینگڵ ده‌خۆن‌و ئێوارانیش كه‌ده‌گه‌ڕێنه‌وه پێیان وایه له‌كاركردن بوون. ئه‌مڕۆ گازنده‌یه‌كی زۆر به‌دی ده‌كه‌ین، له‌پرسه‌كاندا، له‌شه‌قام‌و له‌فه‌رمانگه‌و له‌پاص‌و له‌سه‌یرانگاكاندا ده‌بیستین‌و ده‌بیستین: "نووسین كاریگه‌ری نه‌ماوه‌و هیچ گۆڕانێكی ئیجابی درووست ناكات"!! هندێك دێن‌و ده‌ڵێن ئه‌م بێ په‌رواییه بۆ زۆری ڕۆژنامه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه، هندێكی تر دێن‌و ده‌ڵێن ڕۆشنبیری بوه‌ته پاشكۆی ده‌سه‌ڵات‌و متمانه له‌نووكی خامه‌وه ده‌فرۆشرێت، هه‌ندێكی دی دێن‌و ده‌ڵێن.. شتی جیاواز ده‌ڵێن. له‌هه‌مووی سه‌یرتر ئه‌وه‌یه زیاتر له‌ده‌ساڵه تێزێك به‌دی ده‌كه‌ین ده‌یه‌وێت بڵێت ڕۆشنبیری‌و ڕووناكبیری كارێكی گرنگن‌و په‌یوه‌ندیان به به‌پرسیارتی گوزه‌ره‌وه تا ئه‌و ئاسته‌یه كه‌دتوانن ڕه‌خنه بگرن یان ده‌توانن لێكدانه‌وه‌یان هه‌بێت.ف
ئه‌م تێزه به‌ناو هه‌ناوی به‌رپرسیارێتیدا خۆی ده‌دزێته‌وه‌و پێناسه‌كانمان لێ ون ده‌كات. من لێره‌دا هه‌ڵوێسته‌یه‌ك ده‌كه‌م‌و ده‌پرسم چۆن ڕووناكبیری‌و ڕۆشنبیری كراونه‌ته وه‌زیفه‌یه‌ك؟ ئه‌وه له‌كام كۆمه‌ڵگادا پۆستی ڕۆشنبیری یان ڕووناكبیری پایه‌گایه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی دیاریکراو لە چوارچێوەی کاردا یان ئابووری یان سیاسی هه‌یه؟ هه‌رچه‌ند ده‌كه‌م‌و تێده‌كۆشم وه‌ڵامێك نادۆزمه‌وه ماقوڵ بێت.. زۆر سه‌رچاوه‌ش گه‌ڕام وه‌ڵامی تێدا نه‌بوو. سه‌ره‌تا له‌وشه‌و مانای وشه‌وه ده‌ست پێده‌كه‌م. ڕۆشنبیر یان ڕووناكبیر هه‌ردووكیان ئاوه‌ڵناون كه‌به‌هۆیه‌وه پێناسی بیرێك ده‌كرێت، له‌یه‌كه‌میاندا به‌ڕۆشنی وه‌سفی بیره‌كه‌ده‌كات‌و له‌دوه‌میشیاندا به‌ڕووناكی كه‌دواجار هه‌ردووكیان پێكه‌وه له‌زمانی كوردیدا زۆر جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆیان نیه جگه‌له دەلالەتە زمانەوانیکانی زمانه ئێرانیه‌كان. له‌ڕووی ئه‌ركی ئه‌م دوو وشه‌یه‌وه نابنه وه‌زیفه، چونكه گشتین بۆ هه‌ر وه‌زیفه‌یه‌ك ده‌كرێت ئه‌م وه‌سفانه بخه‌ینه‌گه‌ڕ، وه‌ك مامۆستایه‌كی ڕۆشنبیر، جووتیارێكی ڕۆشنبیر، ده‌ستگێڕێكی ڕووناكبیر، نووسه‌رێكی ڕووناكبیر...تاد. به‌هه‌مان ده‌سته‌واژه‌ش ده‌كرێت مامۆستامان هه‌بێت ڕۆشنبیر نه‌بێت، یان نووسه‌رمان هه‌بێت ڕووناكبیر نه‌بێت‌و به‌م پێوانیه ڕۆشنبیری و ڕووناكبیری دوو ده‌سته‌واژه‌ن وه‌سفی كه‌سێك یان كردارێك ده‌كه‌ن به‌هه‌بوونی بیر یان فكرێكی ڕۆشن له‌پشت پیشه‌كه‌وه‌‌و كه‌سه‌كه‌وه.ف
له‌گه‌ڵ ده‌ركه‌وتنی تێزێكی فكری نوێ، له‌گه‌ڵ بزاوتنی دیارده‌یه‌كی ڕۆشنبیری له‌دونیادا خۆنگه‌واره‌كانی وڵاتی ئێمه ڕووی تێده‌كه‌ن، وه‌ك ئه‌وه‌ی ڕۆژ به‌پێچه‌وانه‌وه هه‌ڵهاتبێت‌و بیه‌وێت بگه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و پاره‌ی كه‌خۆشتربوو لە‌مساڵ. فكرێكی ناڕۆشن ته‌واوی جه‌سته‌ی قه‌ڵه‌م‌و لاپه‌ڕه‌كانی ئێمه‌ی هیلاك كردوه. كوردستان‌و دنیای هه‌رێمی كوردستان وه‌ك كوانوویه‌ك بۆ ئازادی كوردان بوه‌ته مه‌یدانی كرێكارگەلێکی به‌تاڵ كه‌له‌ده‌وری پاچ‌و خاكه‌ناز‌و قه‌ڵه‌مه‌كانیان گینگڵ ده‌خۆن‌و ئێوارانیش كه‌ده‌گه‌ڕێنه‌وه پێیان وایه له‌كاركردن بوون. ئه‌مڕۆ گازنده‌یه‌كی زۆر به‌دی ده‌كه‌ین، له‌پرسه‌كاندا، له‌شه‌قام‌و له‌فه‌رمانگه‌و له‌پاص‌و له‌سه‌یرانگاكاندا ده‌بیستین‌و ده‌بیستین: "نووسین كاریگه‌ری نه‌ماوه‌و هیچ گۆڕانێكی ئیجابی درووست ناكات"!! هندێك دێن‌و ده‌ڵێن ئه‌م بێ په‌رواییه بۆ زۆری ڕۆژنامه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه، هندێكی تر دێن‌و ده‌ڵێن ڕۆشنبیری بوه‌ته پاشكۆی ده‌سه‌ڵات‌و متمانه له‌نووكی خامه‌وه ده‌فرۆشرێت، هه‌ندێكی دی دێن‌و ده‌ڵێن.. شتی جیاواز ده‌ڵێن. له‌هه‌مووی سه‌یرتر ئه‌وه‌یه زیاتر له‌ده‌ساڵه تێزێك به‌دی ده‌كه‌ین ده‌یه‌وێت بڵێت ڕۆشنبیری‌و ڕووناكبیری كارێكی گرنگن‌و په‌یوه‌ندیان به به‌پرسیارتی گوزه‌ره‌وه تا ئه‌و ئاسته‌یه كه‌دتوانن ڕه‌خنه بگرن یان ده‌توانن لێكدانه‌وه‌یان هه‌بێت.ف
ئه‌م تێزه به‌ناو هه‌ناوی به‌رپرسیارێتیدا خۆی ده‌دزێته‌وه‌و پێناسه‌كانمان لێ ون ده‌كات. من لێره‌دا هه‌ڵوێسته‌یه‌ك ده‌كه‌م‌و ده‌پرسم چۆن ڕووناكبیری‌و ڕۆشنبیری كراونه‌ته وه‌زیفه‌یه‌ك؟ ئه‌وه له‌كام كۆمه‌ڵگادا پۆستی ڕۆشنبیری یان ڕووناكبیری پایه‌گایه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی دیاریکراو لە چوارچێوەی کاردا یان ئابووری یان سیاسی هه‌یه؟ هه‌رچه‌ند ده‌كه‌م‌و تێده‌كۆشم وه‌ڵامێك نادۆزمه‌وه ماقوڵ بێت.. زۆر سه‌رچاوه‌ش گه‌ڕام وه‌ڵامی تێدا نه‌بوو. سه‌ره‌تا له‌وشه‌و مانای وشه‌وه ده‌ست پێده‌كه‌م. ڕۆشنبیر یان ڕووناكبیر هه‌ردووكیان ئاوه‌ڵناون كه‌به‌هۆیه‌وه پێناسی بیرێك ده‌كرێت، له‌یه‌كه‌میاندا به‌ڕۆشنی وه‌سفی بیره‌كه‌ده‌كات‌و له‌دوه‌میشیاندا به‌ڕووناكی كه‌دواجار هه‌ردووكیان پێكه‌وه له‌زمانی كوردیدا زۆر جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆیان نیه جگه‌له دەلالەتە زمانەوانیکانی زمانه ئێرانیه‌كان. له‌ڕووی ئه‌ركی ئه‌م دوو وشه‌یه‌وه نابنه وه‌زیفه، چونكه گشتین بۆ هه‌ر وه‌زیفه‌یه‌ك ده‌كرێت ئه‌م وه‌سفانه بخه‌ینه‌گه‌ڕ، وه‌ك مامۆستایه‌كی ڕۆشنبیر، جووتیارێكی ڕۆشنبیر، ده‌ستگێڕێكی ڕووناكبیر، نووسه‌رێكی ڕووناكبیر...تاد. به‌هه‌مان ده‌سته‌واژه‌ش ده‌كرێت مامۆستامان هه‌بێت ڕۆشنبیر نه‌بێت، یان نووسه‌رمان هه‌بێت ڕووناكبیر نه‌بێت‌و به‌م پێوانیه ڕۆشنبیری و ڕووناكبیری دوو ده‌سته‌واژه‌ن وه‌سفی كه‌سێك یان كردارێك ده‌كه‌ن به‌هه‌بوونی بیر یان فكرێكی ڕۆشن له‌پشت پیشه‌كه‌وه‌‌و كه‌سه‌كه‌وه.ف
به‌هه‌ر حاڵ ئه‌م شیكردنه‌وه‌یه زۆر هه‌ڵده‌گرێت، ئه‌وه‌ی مه‌به‌ستمه ئه‌وه‌یه، ناكرێت ئه‌م دوو سیفه‌ته بكه‌ینه ده‌روازه‌یه‌ك بۆ درووستكردنی به‌تاڵه‌یه‌كی تر، كه‌كاره‌كه‌ی كاری ڕۆشنبیری بێت.. نووسین‌و بڵاوكردنه‌وه‌ی تێزی فكری‌و ڕه‌خنه‌یی كاری ڕۆشنبیر یان ڕووناكبیر نیه، به‌ڵكو كاری نووسه‌ر‌و ڕه‌خنه‌گره، بیركردنه‌وه‌و تێزی فكری كاری ڕۆشنبیر یان ڕووناكبیر نیه، به‌ڵكو كاری بیرمه‌ندێكه كه‌له‌كایه‌یه‌كی دیاریكراودا كارده‌كات. بۆنمونه بیرمه‌ندێكی سیاسیمان هه‌یه‌‌و كار له‌كایه‌ی سیاسیدا ده‌كات، ئه‌م بیرمه‌نده ئه‌گه‌ر ڕووناكبیر بێت یان نا ده‌توانێت بیر له‌تێزه سیاسیه‌كان بكاته‌وه‌‌و به‌شێوه‌ی خۆی دایانڕێژێت. مه‌رج نیه هه‌ركه‌س ستوونێكی هه‌بوو له‌ڕۆژنامه‌یه‌كدا، ئیتر وه‌زیفه‌كه‌ی بووبێت به‌ڕۆشنبیر‌و ته‌واو له‌وێدا ئه‌و به‌رپرسیارێتی تری نیه. بۆیه كردنی ڕۆشنبیری یان ڕووناكبیری به‌وه‌زیفه‌یه‌ك بۆ ڕه‌خنه‌گرتن یان بۆ شیكردنه‌وه یان ته‌نیا درووستكردنی پۆستێكی به‌تاڵه له‌بازاڕی ژیانی ئه‌ده‌بی‌و هونه‌ری و زانستیدا ئه‌مه‌ش به‌ته‌نیا له‌كوردستانی ئێمه ڕووی داوه.ت
له‌وانه‌یه بپرسین‌و بزانین له‌دونیای دوای جه‌نگی جیهانیه‌وه چه‌ندین بیرمه‌ند هاتوون‌و تێزی ڕه‌خنه‌گرانه‌ی خۆیان خستوه‌ته بواری لێكۆڵینه‌وه‌و لێدوانه‌وه، به‌ڵام ئه‌م بیرمه‌ندانه له‌پاڵ نووسین‌و وانه وتنه‌وه‌و تێڕوانینه‌كانیاندا، فكرێكی دیاریكراویان هه‌ڵبژاردوه یان درووستیانكردوه‌و سووربوون له‌سه‌ر هه‌ڵوێسته وه‌رگرتن له‌پاڵ ئه‌و فكره‌دا. هه‌ریه‌كێك له‌و بیرمه‌ندانه له‌پاڵ نووسین‌و وانه‌كانیدا كارێكیشی كردوه، یان مامۆستایه‌كی زانكۆ بوه، یان نووسه‌ری خانه‌یه‌كی بڵاوكردنه‌وه یان سیاسه‌تمه‌داری پارتێكی سیاسی...تاد. ئه‌مڕۆ له‌كوردستانی ئێمه‌دا به‌بیانووی ڕۆشنبیر بوون‌و به‌بیانووی ته‌فسیرو به‌بیانووی خۆدوورخستنه‌وه له‌به‌رپرسیارێتی، ته‌قسێك درووست بووه هه‌رگیز نایه‌وێت شان بخاته ژێر دیارده‌كان‌و ڕووداوه‌كان. له‌وشوێنه‌دا كه‌خوێنه‌ر به‌ده‌وریه‌وه‌ن ده‌وه‌ستێت‌و بانگه‌شه ده‌كات بۆ شتێكی دیاریكراو به‌ناڕوونی. له‌و شوێنه‌شدا كه‌سه‌ره‌كانی ئه‌ودیارده دیاریكراوه به‌ده‌ركه‌وتن، ئه‌و ده‌بێته‌وه ڕه‌خنه‌گر‌و جارێكی تر خۆ له‌به‌رپرسیارێتی خاڵی ده‌كاته‌وه، ئه‌مه‌ش ناونراوه ئه‌ركی ڕۆشنبیر، كه‌له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه ڕۆشنبیری ده‌بێت كارێكی هه‌بێت، ده‌بێت له‌پانتاییه‌كدا به‌رپرسیار بێت. تا به‌رپرسیار نه‌بێت نازانین ئایا ده‌توانێت په‌راوه‌ی فكر‌و ڕۆشنبیریه‌كانی بكات له‌سه‌ر ئه‌رزی واقع یان ناتوانێت؟ ئه‌مه ئه‌و سیحره‌یه كه‌كاریگه‌ری له‌سه‌ر كۆمه‌ڵ داناوه‌‌و ناتوانن ئاسۆ و ئاسمانی نووسین لێك جودا بكه‌نه‌وه، خوێنەر ناتوانێت پشتیوانی له‌وه‌هم كات، بۆیه به‌بێ گومان دێن‌و ده‌ڵێن نووسین كاریگه‌ری نه‌ماوه.. بۆ بنووسین.. سوودی چیه ڕه‌خنه‌گرتن له‌ده‌سه‌ڵات..تاد... زۆر جاریش ڕه‌خنه‌ی شه‌رمن، ڕه‌خنه‌ی ناڕوون‌و زۆر زۆر لێڵ به پاساوی ئه‌ده‌بیی کاردگەری خراپتری هەیە.ف
ڕۆشنبیری له‌فه‌نتازیای نابه‌رپرسیارێتی خۆیه‌وه دێت‌و ده‌ڵێت، نه‌له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵات ده‌بم، نه‌له‌گه‌ڵ به‌رهه‌ڵستكار، نه‌خۆم ده‌توانم ئه‌تمۆسفیرێك بخوڵقێنم... هێشتا لەم لێڵیەشدا ده‌بێت قسه‌كانم گوێبیستیان هه‌بێت. كاتێك وه‌زیفه‌ی من ڕۆشنبیریه‌و به‌س، ڕۆشنبیری له‌ئێمه ده‌بێته وه‌زیفه‌یه‌ك كه هیچی له‌كاری ئه‌و كارمه‌نده زیاتر نیه كه‌ناچێت بۆ كاره‌كه‌ی‌و سه‌ره‌مانگان موچه‌كه‌ی دێته ماڵه‌وه. هندێ جار له‌و ڕۆشنبیرانه پێیان وایه ئه‌وان ته‌نیا ئه‌ركیان نووسینێكه‌‌و فڕێدانی كۆمه‌ڵه وشه‌یه‌ك، كه‌له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه ده‌كرێت كه‌سێك نووسه‌ری ڕۆژنامه‌یه‌ك یان گۆڤارێك بێت.. به‌ڵام ئیتر ناتوانین ناوی بنێن ڕۆشنبیر به‌س له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌نووسێت. چونكه ده‌بێت ڕۆشنبیری گه‌یشتبێته ئاستێك پاش ئه‌و هه‌موو لێكدانه‌وه‌و قسه‌كردنه له‌سه‌ر تێكڕای شته‌كان به‌رهه‌مێكی هه‌بێت بۆ ئه‌و واقعه‌ی ئه‌ونووسه‌ره تێكستی تێ فڕێ ده‌دات. خۆدزینه‌وه له‌به‌رپرسیارێتی فكری‌و له‌واقعی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و سیاسی، نووسه‌ر ده‌كاته قه‌ڵه‌مسازێك ڕه‌نگی مره‌كه‌به‌ی چۆن وشك بێته‌وه ئه‌ویش واده‌نووسێت.ف
له‌م یه‌كی ئایاره‌دا ئومێد ده‌كه‌م له‌وڵاتێكی پڕ ئه‌رك‌و پڕ پێویستی‌و داخوازیدا، خه‌ڵكه‌كان كاریان هه‌بێت. بتوانن له‌ڕێگه‌ی كاره‌كه‌یانه‌وه ژیانێكی نوێ بخوڵقێنن.. كاره‌كانیان هێنده كاریگه‌ر‌و پڕ فه‌ڕ بێت مافه‌كانی هه‌موومان به‌ئه‌ندازه‌ی باشتر به‌دی بێنن، چونكه دڵنیام ئه‌و ژیانه پڕماف‌و سه‌روه‌ریه‌ی كه‌هه‌موومان خه‌ونی پێوه ده‌بینین، ته‌نیا به‌كاركردن به‌رهه‌م دێت، نه‌ك به‌كۆمه‌ڵێك به‌تاڵه، ناویان کارمەند، سیاسی، كارگه‌ر، یان ئەوانەی لەبازاڕی پڕ بەتاڵەی کوردستاندا خۆیان پێ ڕۆشنبیر یان ڕووناکبیرە‌و هیچی تر.ت
ڕۆشنبیری له‌فه‌نتازیای نابه‌رپرسیارێتی خۆیه‌وه دێت‌و ده‌ڵێت، نه‌له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵات ده‌بم، نه‌له‌گه‌ڵ به‌رهه‌ڵستكار، نه‌خۆم ده‌توانم ئه‌تمۆسفیرێك بخوڵقێنم... هێشتا لەم لێڵیەشدا ده‌بێت قسه‌كانم گوێبیستیان هه‌بێت. كاتێك وه‌زیفه‌ی من ڕۆشنبیریه‌و به‌س، ڕۆشنبیری له‌ئێمه ده‌بێته وه‌زیفه‌یه‌ك كه هیچی له‌كاری ئه‌و كارمه‌نده زیاتر نیه كه‌ناچێت بۆ كاره‌كه‌ی‌و سه‌ره‌مانگان موچه‌كه‌ی دێته ماڵه‌وه. هندێ جار له‌و ڕۆشنبیرانه پێیان وایه ئه‌وان ته‌نیا ئه‌ركیان نووسینێكه‌‌و فڕێدانی كۆمه‌ڵه وشه‌یه‌ك، كه‌له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه ده‌كرێت كه‌سێك نووسه‌ری ڕۆژنامه‌یه‌ك یان گۆڤارێك بێت.. به‌ڵام ئیتر ناتوانین ناوی بنێن ڕۆشنبیر به‌س له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌نووسێت. چونكه ده‌بێت ڕۆشنبیری گه‌یشتبێته ئاستێك پاش ئه‌و هه‌موو لێكدانه‌وه‌و قسه‌كردنه له‌سه‌ر تێكڕای شته‌كان به‌رهه‌مێكی هه‌بێت بۆ ئه‌و واقعه‌ی ئه‌ونووسه‌ره تێكستی تێ فڕێ ده‌دات. خۆدزینه‌وه له‌به‌رپرسیارێتی فكری‌و له‌واقعی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و سیاسی، نووسه‌ر ده‌كاته قه‌ڵه‌مسازێك ڕه‌نگی مره‌كه‌به‌ی چۆن وشك بێته‌وه ئه‌ویش واده‌نووسێت.ف
له‌م یه‌كی ئایاره‌دا ئومێد ده‌كه‌م له‌وڵاتێكی پڕ ئه‌رك‌و پڕ پێویستی‌و داخوازیدا، خه‌ڵكه‌كان كاریان هه‌بێت. بتوانن له‌ڕێگه‌ی كاره‌كه‌یانه‌وه ژیانێكی نوێ بخوڵقێنن.. كاره‌كانیان هێنده كاریگه‌ر‌و پڕ فه‌ڕ بێت مافه‌كانی هه‌موومان به‌ئه‌ندازه‌ی باشتر به‌دی بێنن، چونكه دڵنیام ئه‌و ژیانه پڕماف‌و سه‌روه‌ریه‌ی كه‌هه‌موومان خه‌ونی پێوه ده‌بینین، ته‌نیا به‌كاركردن به‌رهه‌م دێت، نه‌ك به‌كۆمه‌ڵێك به‌تاڵه، ناویان کارمەند، سیاسی، كارگه‌ر، یان ئەوانەی لەبازاڕی پڕ بەتاڵەی کوردستاندا خۆیان پێ ڕۆشنبیر یان ڕووناکبیرە‌و هیچی تر.ت
