ڕۆژی (31) ی ئــــــــــــــــــــــــاب 1946-2046

هەوڵدەدەین لەم باسەدا سەرنجێکی خێرا لەسەر چەند ڕووداوێك کۆبکەینەوە و میکانیزمێكی ڕاستەوخۆ بۆ تێگەیشتن لە ئاڵۆزی ئەو ڕووداوانە بخەینەڕوو. بە پوختی سروشتی پێکهاتەیەکی بەکرێگیراو باس دەکەین بە ناوی بنەماڵەی بارزانییەکانەوە کە لە بەرگی پارتێکی سیاسی کوردستانیدا درێژە بە ژیانی خۆیان دەدەن. ئەوەش لە کورتەی دوو زانستی مرۆییەوە (سیاسەت و مێژوو). باسەکە بۆخۆی دوورودرێژە، بەڵام دەکرێت بەکەمترین درێژیی هەندێ سەرەتایی لێ ڕوون بکەینەوە.

لەبەروارێكی وەك ئەمڕۆدا (٣١ی ئاب)، تیشكخستنە سەر کاراکتەرێکی وەك پارتی بەرزانی کە لە بنەڕەتەوە بۆ خیانەت لەدایكبوون، پێویستی بە کردنەوەی چەند کۆدێك هەیە. کردنەوەی ئەو کۆدانە کارێکی ئاسان نین و زانین و زانستیان زۆر پێویستە، بەداخەوە لەوانەیە من بەشێکی هەر زۆر کەمی لێ بزانم، بۆیە ئەوە وا دەکات تەنیا چەند ئاماژەیەكم پێ بخرێتەڕوو. بۆ ئەو مەبەستە، پێشەکییەك لەبارەی سیاسەت و مێژوەوە دەبێتە پێویستی. یەکێك لە خەسڵەتە گرنگەکانی کاری سیاسی نهێنی بوونی بەشێکی زۆری کارەکەیە، واتە بەشێکی باشی کارەکانی پیشەی سیاسەت بە بێدەنگی و بە نهێنی لەبەردەستی چەند بڕیاردەرێکی بوارەکەدا دەمێنێتەوە و هەر شاراوە دەبێت بۆ هەموو مێژوو. میژووش وەك زانستێکی مرۆیی، لە کورتماوەدا تیشك دەخاتە سەر ڕووداوەکان و لە درێژ ماوەشدا لێکدانەوەی وردیان دەتوانێت بۆ بکات و زیاتریان لێ ڕوون بکاتەوە.

گرنگە دوو خاڵ باس بکەین کە ئەم زانستەی دواییان تێیدا هەژارە و دەستکورت و بێتواناییە. ئەوانەش  بریتیین لە: یەکەم؛ ناتوانێت دەستی بگات بە هەموو وردەکارییەکانی ڕووداو لە مەودا کورتەکەیدا (ئەوەش بە هۆی سروشتی نهێنی بوونی کاری سیاسییەوە). بۆیە دەبینیت وێنە پچڕ پچڕەکانی مێژووی سیاسی تێکڕا ناتەواون. دووهەم؛ هەرگیز ڕووداوەکانی مێژوو دووبارە نابنەوە، مەبەستمە بڵێم ئەو هەڵەیە تێپەڕێنین کە لامان وایە مێژوو دووبارە دەبێتەوە، بەتایبەت کە ئێمە دەزانین کات بڕەرێکی یەك ئاراستەیە و هۆکارەکانی ناوی هەمیشە نوێن ئەگەر لە ڕابردووش بچن. ئەوەی لە مێژوودا جێگیر و نەگۆڕە بریتیە لە گۆڕان، کە بەردەوامییەکی جێگیری هەیە.

ئەم زانستە، (مێژوو) لە کوێدا دەتوانێت قەرەبووی ناتەواوییەکانی خۆی بکاتەوە؟ لە وەڵامدا دەبێت بێینە مەودای درێژ و دۆزینەوەی هۆکارە چنراوەکان بە درێژایی چەند دەهەیەك لە گۆڕانکاری و تێگەیشتن لە وەرچەرخانەکانیان. ئەمەش پێویستی بە یادەوەرییەکی باش و یادەوەرییەکی چالاکی دوورمەودای کۆمەڵگا هەیە. لە کۆمەڵگایەکی دواکەوتوودا کە پرۆسەی ئارشیڤکردن نزیکە لە نەبوو، بە ئاسانی ناتوانین لەم گۆڕانە مێژووییانە تێ بگەین و شیکردنەوەی تەواومان بۆیان هەبێت. بۆیە بەردەوام هەست دەکەین کە ئێمە لەبەردەم تێگەیشتنێکی زۆر ناتەواو و چەواشەکراودا دەژین. بۆ ئەوەی بگەینە بەشێکی زیاتر لە ڕاستییەکان ناچارین بەهۆی تێگەیشتنەوە لە ڕووکارەکانی تری دەوروبەرەوە بەشێکی باش لە مێژووی ڕاستینەی خۆمان ڕاڤەبکەین. مێژووی بەرژەوەندی و وەرچەرخانی هێزە جیهانییەکان لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئەو ناوچەیەی تا ئەمڕۆش پێی دەوترێت کوردستان، هەروەها مێژووی ئەکتەرە سیاسییەکانی کوردستان بە پێکەوەیی لەوانەیە شتێكمان پێ بلێن. ئەگەر بە وردی و وریایی لێی بڕوانین، لەوانەیە توێژەرێکی زیرەکی مێژووی سیاسی کە توانای خوێندنەوەی ڕایەڵە ئابووری و فەلسەفییەکانی حوکمڕانی جیهانی هەبێت بتوانێت بەشێکی باشی هەموو وێنەکەمان بۆ تەواو بکات. ئەم کارە پێویستی بە تێڕوانین هەیە لە هەموو ڕووداو و وردەکارییەکان، خوێندنەوەی ئەو بەشە لە یادەوەری گشتی، تێبینی کردنی وەرچەرخانە ناوچەیی و جیهانییەکان، هەروەها تێڕوانین لە سروشتی دەروونشیکارانەی هەر قۆناغێکی بەشدارییەکانی کاراکتەری سیاسی لە ناو بزووتنەوەی کوردایەتیدا.

ئەوەی سەرەوە کارێکی قورسە، بەڵام ئەنجامێك دەدات بە دەستەوە. مێژوو لە مەودای کورتخایەنی خۆیدا گێڕانەوەیەکی نیمچە ناواقعییە بۆ ئەوەی چی گوزەری کردوە، بەڵام بۆ بەئاستەم دەگات بە پشتی ڕووداوەکان، ئەوە ئەگەر هەمووی تۆمارکرابێت. زانینی مێژووی بەرژەوەندییەکانی ڕۆژئاوا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، میکانیزمی کاری ئایین لەسەر گەلانی ناوچەکە، هەروەها تێگەیشتن لەبەریەککەوتنی شارستانی لەم ناوچەیەدا زۆر کۆدمان بۆ دەکەنەوە. بەتایبەت کۆدی شۆڕش و نائارامی کە لەم ناوچەیەدا خزمەتی بە چ ئاراستەیەكی بەرژەوەندی جیهانی کردوە. بەرئەنجامی دواکەوتن، هاوسەرگیری ئایین و گرۆبەندی هەژموونێکی کۆمەڵایەتی تیرەگەری بەرتەسك درووستدەکات بەناوی شێخەکانی ناوچەی بەرزانەوە وەك زۆر ناوچەی تری کوردستان، بەڵام ئەمان بە پێی ناوچەی جوگرافی و سروشتی کۆمەڵایەتییانەوە لەبارترن بۆ بەکارهێنان. ئیتر لەگەڵ لەدایکبووندا بۆ ئەوە گەشەدەکەن ببنە کۆسپ لەبەردەم خواستی خەڵکی ناوچەکەدا. بۆ وردەکاری و زانیاری زیاتر نێوانی ئەو دێڕانە بخوێنەرەوە کە لە لێکۆڵینەوەکانی فەرید ئەسەسەرد و یادەوەرییەکانی ڕەفیق پشدەرییدا نووسراون دەربارەی مێژووی ئەم خێڵ و باندانە، بەڵام ئاگادار بە کە ئەوانە بە تەنیا لایەنێکی وێنەکەت بۆ ڕووندەکەنەوە. بۆ تێگەیشتنی باشتر پێویستت بە خوێندنەوە و تێگەیشتن هەیە بەشێوەی بەراوردکاری کاتێك لە مێژووی بەرژەوەندییە جیهانی و ناوچەییەکان دەڕوانیت و ئەو ڕێکەوتنە نهێنیانەی لە نێوانیاندا ڕوویداوە بەراوردیان دەکەیت بە ڕووداوەکانی ناوەوەی کوردستان. کۆی ئەو ڕووداوانە دەیسەلمێنن کە پرسی بزووتنەوەکانی کوردایەتی لە ناوچەکەدا بە شێوەی جیاجیا بەکارهێنراوە. لە نێوەندی ئەو بەکارهێنانەدا بنەماڵەی بەرزانییەکان کە سەرکردایەتی پارتی دەکەن زۆر بە باشی سوودیان لێ بینراوە.

لێرەدا و لە ڕێکەوتی ڕۆژێکی ڕەشی وەك ٣١ ئابدا چەند سەرنجێك بەیاد دەهێنینەوە:

* ئەم تاقمە لە ساڵانی ١٩٤٦ و ١٩٤٧دا پشتگیریکردنی تەواوی کۆماری مهاباد ناکەن و پاشەکشە دەکەن لە ئەرکەکانی سەرشانی خۆیان لەو کۆمارەدا.

* لە خۆیدا سروشتی درووستبوونی پارتی بەرئەنجامی یاخی بوونێکی خێڵەکییە و هێزی خێڵ وا دەکات کە هەژموونێکی بەسەر چەند قسەزانێکی ئەو سەردەمەدا هەبێت و هەروەها لە ژێر بانگەشەی نەتەوەییدا ئیحتوای بزاوتە چەپڕەوەکانی ئەو سەردەمە دەکات کە تێیدا درووست دەبێت. دواتر دەبینیت لەسەرەتای شەستەکانی سەدەی ڕابردوودا و لەسەر دەستی مەلامستەفا دژایەتییەکی بەرچاوی درووستبوونی حیزبی سیستەماتیك و بە بنەما دامەزراوەیی دەکرێت.

* پارتی و دامەزراوە موخابەراتییەکانیان بە سەرکردایەتی بەرزانییەکان هەمیشە لە دژایەتی شۆڕشگێڕ و ڕابەرانی سیاسی بەشەکانی تری کورستاندا بوون و ئەوەی دەرفەتی تاوانکاری بوو بێت بەرامبەریان سڵیان نەکردوەتەوە و ئەنجامیان داوە.

* پارتی بارزانییەکان وەك باندێك بە ڕەسەن پەروەردەی خیانەتکارین و هەر لە ساڵی ١٩٧٤-١٩٧٥دا گەورەترین توانای دارایی و مرۆیی و سەربازی خەڵکی ڕاپەڕیوی باشووری کوردستانیان تەسلیم بە دەوڵەتی ئێرانی و حوکمڕانی شاهەنشایی ئەو سەردەمەیان کردوە و لە خزمەت مانەوەی کۆماری ئێراقدا خۆیان ڕەخساندوە.

* لەماوەی ساڵانی ١٩٧٦ هەتا ١٩٨٤ دژایەتی هەموو ڕاپەڕینەکانی باشووری کوردستان و ڕۆژهەڵاتی کوردستانیان کردوە و گرێیەکی گەورەبوون لەبەردەم خەباتی کۆمەڵە و دیموکرات. ئەمەش کاتێك بوو کە ئەو هیزانە لەوپەڕی دۆخی گەشە و دەسەڵاتی ڕۆژهەڵاتییەکاندا دەژیان و لەکاتی ڕزگارکردنی بەشێکی گەورە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستاندا بوون.

* دەبینین سەرباری دژایەتی گەورە و بە بەرنامەی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان لە ساڵێ ١٩٧٠ تا ١٩٨٣، کەچی لە ماوەی ساڵانی ١٩٨٧ هەتا ١٩٩٣ کاتێك خەڵکی باشووری کوردستان بە قورسترین دۆخەکانی جینۆسایددا تێدەپەڕین، ئەمان ئامادەی ئاشتەوایی و دەست لە دەستنانی هێزە کوردییەکانی تر بوون. تەنانەت هەوڵەکانیان بۆ ئاشتەواییش بەشێکبوە لە پرۆسەکانی دەسەڵاتگەرایی و هۆکاری ئەوەش بۆ ئەرکی مێژوویی خۆیان دەگەڕێتەوە کە پێیان سپێردراوە. ئەو ئەرکەش ئەوەیە کە نەدەکرێت لە ناوچەکەدا شۆڕش بپووکێتەوە نە دەکرێت سەرکەوتوو ببێت. بۆیە هەر لەپاش ساڵی ١٩٩٣ کە هەرێمی کوردستان لە دامەزراندن و خۆ بەهێزکردنندا دەبێت، ئەمان گەلی کوردستان لە چەند شەڕێکی تری ناوخۆوە دەپێچن.

* هۆکاری سەرەکی ڕوودانی گەورە خیانەتی ٣١ی ئاب بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە دەبوو پدك دەست بگرێتەوە بەسەر کوردستاندا و دوو پرۆسە بوەستێنێت، یەکەم پرۆسەی ئەو هێڵە ستراتیژیانەی (ی.ن.ك) خەریك بوو درووستی دەکرن و تۆڕە ستراتیژییەکانی کوردستانی پێکەوە دەبەستەوە. بەهۆی ئەم هێڵانەوە بە ئاسانی ناوچەکانی کوردستان گەشەی کشتوکاڵی و بازرگانیان دەکرد. هەروەها زۆربەی ڕاپۆرتی ڕێکخراوەکان ئەوە پیشان دەدەن کە دەرکەوتبوو لە باشووری کوردستاندا گەورەترین پرۆسەی داهێنان لە بواری جیا جیادا لە ئاراد بوو بەهۆی گەمارۆ ئابوورییەکانەوە. بۆنمونە؛ پارچەی یەدەکی ئۆتۆمبیل درووستدەکرا و ئامێرەکانی سەتەلایت و سەرخستنی ئاو و چارەسەرکردنی قیر و زۆر داهێنانی تر سەریان هەڵدابوو.

* لەماوەی ساڵانی ١٩٩٩ تا ٢٠٠٩ پارتی بەرزانییەکان کاریکردوە لەسەر چەند پرۆسەیەك، لە گرنگترینیان داگیرکردنی حکومەتی هەرێمی کوردستان و لاوازکردنی دوژمنە ناوخۆییە کلاسیکییەکانی لەبەریەك هەڵوەشاندنەوەی بەها و پرانسیپە بۆرجوازییە لاوازەکانی ناو یەکێتی نیشتمانی و لاوازکردنی تەواوی هەموو هێز و لایەنە چەپڕەوەکان. بەتایبەتی لەڕیگای بەکارهێنانی خودی هیزی یەکێتی و لایەنە ئیسلامییەکانەوە.

* لە ساڵێ ٢٠٠٣ تا ساڵی ٢٠١٤ درووستکردنی پردێکی پەیوەندی بەهیز لەگەڵ تورکیا، دامەزراندنی پرۆسە و کۆمپانیاکانی بە تاڵان بردنی سامانی نیشتمانی و بەتایبەتی نەوت، هەروەها جێبەجێکردنی خواستەکانی تورکیا و کۆسپدانان بۆ گەڕانەوەی ناوچە جێ ناکۆکەکانی نیوان هەرێم و بەغدا بۆ سەر هەرێمی کوردستان.

* هەر لەهەمان ماوەی ساڵانی ٢٠٠٣ تا ٢٠١٤ دا زۆرترین کاری کردوە بۆ لاوازکردن و ناشرینکردنی ڕۆڵی کوردەکان لەنێو سیاسەتی ئیراقیدا و ناشرینکردنی ڕۆڵی خەڵکی هەرێم لە سیاسەتی ناوەندی ئیراقدا. هەروەها خراپ بەکارهێنانی هێزی پێشمەرگە لەو پێناوەدا، ئەم پرۆسەیەی دواییان بە سەرکردایەتی چەند کەسێك بەڕیوەچوە لەوانە بۆ نمونە هۆشیار زێباری و ڕۆژی نوری شاوەیس و بابەکر زێباری و چەند دانەیەکی ترەوە. لەوانە بڕوانە کار و ئەنجامەکانی وەزارەتی دەرەوەی ئێراق، وەزارەتی دارایی ئێراق و ئەرکانی سوپا و پەرلەمانی ئێراقی..تاد.

* لە ساڵی ٢٠١٤ بە ئاشکرا بەشداری دەکات لە جینۆسایدی یەزیدییەکان و سەرخستنی داگیرکارییەکانی دەوڵەتی ئیسلامی و درووستکردنی کۆسپی بەردەوام بۆ ئازادییەکانی ڕۆژئاوا و سەرخستنی پرۆسەکانی کوردستان لە ڕۆژئاوای وڵاتدا.

* دواجار خەونی سەربەخۆیی لەباشووری کوردستاندا بە مەبەست تووشی شکستێکی گەورە کرد و لە ٢٥ی سێپتامبەری ٢٠١٧دا ڕیفراندۆمێکی دۆڕاوی ئەنجامدا کە بوو بە دەرفەتێکی زێڕین بۆ نەیارەکانی کوردستان تا خەڵك تووشی نا ئومێدییەکی گەورە بکەن.

دەرئەنجام، هیچ کام لەکارەکانی ئەم پارت و بنەماڵەیە بەبێ پلان و بەشدارییەکی پڕ نەخشە و داڕێژراو نەبوە. هەمیشە لە پێناو بەرژەوەندییەکی خێڵەکی بەرتەسکی خۆیاندا هەرزانترین وەرەقە بوون بەدەست هێزە جیهانی و ناوچەییەکانەوە و بەردەام کاریان بۆ شکست و تێکشکاندنی خەڵکی ڕەنجدەر و بەش مەینەتی کوردستان و ناوچەکە کردوە. هەتا ئەمانە لە کوردستاندا دەسەڵات و دەرفەتی بەشداری کارایان هەبێت گەلانی کوردستان و هێچ هێزێکی ئاسۆ پێشکەوتوو لە ناوچەکادا ناتوانن مافە سەرەتاییەکانیان دەستەبەر بکەن و بگەن بە بەشێکی ئامانجەکانیان. خۆ ئەگەر ئەم باندە لەبەریەك هەڵبوەشێنرێت و دەسەڵاتیان لە کوردستاندا بنەبڕ بکرێت ئەوا داگیرکەرە جیهانیی و ناوچەییەکان کات و وزەیەکی ئێجگار زۆریان دەوێت تا سەرلەنوێ ئاکتەرێکی تری بەم جۆرە ئەڵقەلەگوێ و هەرزان بۆ خۆیان دەستەبەر بکەنەوە، ئەوە ئەگەر لە هەل و مەرجی مێژووییدا هەر دەرفەتی درووستبوونی ئەو جۆرە لە پرۆسە مابێت.

بۆیە هەر هیزێکی سیاسی بۆ بەدەستهێنانی ئامانجە گشتییەکان درووست ببێت و خەمێکی گشتی هەبێت، ئەوا کاتێك سەرکەوتوو دەبێت و ئامانجەکانی مستۆگەر دەکات، ئەگەر نۆدانە لە فیشەکەکانی ناو تفەنگەکەی ئارنستۆ تشی گێوارای بەم باندە و پاشکەوتوەکانییەوە بنێت و دەهەم فیشەکیش هەڵگرێت بۆ داگیرکەری دەرەکی. ئەگەر واش نەبێت بۆ مەودایەکی دووری تر ئەم باندە هەمیشە لەباربەری هەر بزاوت و گەشانەوەیەك دەبن کە لەبەرژەوەندی خەڵكی چەوساوە و بەشمەینەتی ناوچەکە درووست ببێت.

بۆ- هەڵاتن لە کەرنەڤاڵی دەبەنتگی/ ڕێبازی (بـــــــــۆ) و هەڵهاتن لە کەرنەڤاڵی دەبەنگی‏

ڕێبازی (بـــــــــۆ) و هەڵهاتن لە کەرنەڤاڵی دەبەنگی

چیرۆکی (بــــۆ):

ڕێباز یان میتۆدی (بــــۆ) شتێكی زۆر سەیر و داهێنانێکی گەورە نییە، بە ڕێکەوت بەکارهێنانی من بۆ ئەم تەکنیکە لەگەڵ ڕێبازێکی زانستی کۆمپانیای تۆیۆتای یابانیدا یەکی گرتەوە، ئەو کۆمپانیایە پێشتر ڕێبازەکەی بەکارهێناوە لە چوارچێوەی سیستەمی بەڕێوەبردن و چارەسەرکردنی گرفتی کارگێڕی و تەکنیکی خۆیاندا. ئەو سیستەمەش ناسراوە بە لیــــن (Lean). ڕێبازی (5 بـــۆ) ی لین یان بە زمانی ئینگلیزی 5Why، ڕێبازێکی زانستی تاقیکراوەیە لە پەنجاکانی سەدەی ڕابردوودا لەلایەن Taiichi Ohno ەوە بۆ یەکمجار لە کۆمپانیای تۆیۆتا مۆتۆرس بەکارهێنراوە. ئەم ڕێبازە داوا دەکات کە هەر کیشەیەکی تەکنیکی هەبێت دەتوانین بە پێنج جاری یەك لە دوا یەکی پرسیارکردن لە هۆکارەکەی بگەینە ڕیشەی کێشەکە و لەوێوە چارەسەری بۆ بدۆزینەوە. پێشتر من بۆ خۆم، لە ئەزموونی کاری ڕێکخراوەییەوە هەروەها لە ئەزموونی توێژینەوە و بەدواداگەڕانەوە، چەندین جار هونەری ئەم پرسیارکردنەم تاقیکردبوەوە، بەڵام نەك بۆ پێنج جار، بەڵکو بۆ نا کۆتا تا دەگەیشتمە هۆکاری بنەڕەتی شتێك. لەوانەیە بپرسیت: چۆن دەمزانی گەیشتووم بە هۆکاری بنەڕەتی؟ ئەوکاتەی ئەگەر چیتر لە خۆم بمپرسیایە، بۆ ئەو ڕووداوە ڕوویداوە یان بۆ ئەو ئەنجامە بەو جۆرەیە کە دەستگیرمان هاتوە و وەڵامێکی ترم دەستنەکەوتایە جگە لە خودی ئەنجامەکە خۆی، ئەوا دەمزانی کە ئەوە هۆکاری بنەڕەتییە. خاڵێکی تر ئەوە بوو کە تێبینیم دەکرد لە کاتێكدا چارەسەری ئەو خاڵەمان بکردایە، ئەوا ئیدی کێشەکانی وابەستە بە دواترەوە سەریان هەڵنەدەدایەوە، کەواتە دەمزانی ئەو هۆکارە بۆ زۆرکێشە ڕیشەیی بوە. هەروەها دوا پێوەری من بۆ دڵنیایی، ئەوە بوو دەبوو چارەسەری ئەو هۆکارە بمگەیەنێتە گۆڕانکاری بنەڕەتی، لە چارەسەری کێشەکەدا. واتە ئەگەر بیرم لە کێشەی زانین (معرفە) بکردایەتەوە، لەوانەبوو بگەمە ئەوەی کە زانکۆکانمان خراپن، ئەمە بەس نەبوو بەردەوام دەبووم تا دەگەیشتە شوێنێك دەکەوتمە گومانەوە ئایا زانکۆ بەو جۆرەی هەیە لە خۆیدا پێویستە یان دەبێت شێوگ و سیستەم و هەموو بنەمایەکی زانین بگۆڕین. کە دەگەیشتمە ئەو شوێنەی گۆڕانکاری بنەڕەتی بە دەردەکەوت، ئیدی دڵنیا دەبووم کە ئەوە هۆکاری بنەڕەتییە! قورسی ئەنجام و لێکدانەوەکان گرنگ نەبوو، بەڵکو گەیشتن بە ئەو هەنگاوە گرنگ بوو کە ئەگەر ئەو هەنگاوە نەبێت ئەوا ئەو گۆڕانکارییە درووست نابێت کە لەگەڵ ئامانجەکانمدا دەگونجێت. کارێکی قورس و سەختە بەڵام ئیتر ئەوە ڕێگایەك بوو بۆ دۆزینەوەی ڕێبازێکی نوێ!

بە هەر جۆرێك بێت، وەك زۆربەی تاکەکانی کۆمەڵگاکەی خۆم (کۆمەڵگای ئەو جوگرافیایەی هێشتا پیی دەوترێت کوردستان) کاتێك کە شتێك ئەدۆزینەوە لێی دڵنیانین کە ئەمە باشە یان باش نییە، تەنانەت تاقیشی ناکەینەوە بۆ ئەوەی بزانین، بەڵکو زۆر جار هەر یەکەوجێ لە بیر خۆمانی دەبینەوە و پەنا دەبەینەوە بەر بەرهەمەکانی دەرەوەی خۆمان. منیش هەر بەوجۆرە بە دڵنیاییەك نەگەیشتبووم کە ئەمە یەکێکە لە باشترین ڕێگەکان بۆ گەیشتن بە ئەنجام. یان لە ڕیبازێکی زانستیدا دامنەڕشتبوەوە تا خەڵکی تریش بتوانن وەك من و لە من باشتر سوودی لێ ببینن! بەڵکو، تەنیا پەراوەیەکی تاکەکەسی بوو لە چوارچیوەی خوێندن و گەڕان و توێژینەوە و ئیش و ژیانی ئاسایی و خوێندن و کاری ڕێکخراوەییدا پەراوەم دەکرد. دواتر کاتێك تەکنیکەکەم لەم ڕێبازە کارگێڕییەی یابانییەکاندا خوێندەوە و مێژووی پێشەکەوتنی تۆیۆتام ناسی، زیاتر میتۆدەکەم لەلا دڵگیرتر بوو. جگە لەوە پاش ئەوە بە یەك دوو ساڵ لە وڵاتی نەرویج نیشتە جێ بووم و بەتایبەت لە ساڵی 2013 و 2014 بینیم لەسەر ئاستێکی فراوان ئەم ڕێبازە کارگێڕییە دەخوێنرێت و ژمارەیەکی زۆر لە دامەزراوەکانی دەوڵەتیش هاتوونەتە پای ئەوەی ڕێبازی لیــــن بەکار بهێنن و دامەزراوەکانی جۆیانی پێ چاك بکەن، ئیدی تێگەیشتم ئەو ڕێبازی (بـــۆ) یە کە من ناوم لێنابوو (ڕێگای پرسیاری بەردەوام) و پێشتر سوودم لێ بینی بوو دەکرێت گەشەی پێ بدەم و لە ئامانجەکانی تۆیۆتا زیاتر لێی بڕوانم. یان با بڵێین من وەك نەرویجییەکان نەکەم، کە شتێکی سەرکەوتوو دەبینن تەنیا لەو چوارچیوەیەدا پەراوەی دەکەن بۆ ئەوەی هەمان سەرکەوتن بەرجەستەبکەنەوە بەڵام بە تام و بۆنێکی نەرویجییەوە. هاتم وەك یابانییەکان خۆیان لە کەرەستەکەم ڕوانی، یابانییەکان کاتێك بەرهەمێك یان کەرەستەیەك لاسایی دەکەنەوە، پەڕوباڵی دەکەن و لە هەموو سووچێکی مۆری خۆیان دەخەنە سەر بەرهەمەکە، تا وای لێدێت بەرهەمە بنەرەتییەکە لە لاساییکراوەکەدا ناناسرێتەوە. بێگومان ئەوان بۆ خۆسەلماندن ئەوە ناکەن، هەرگیز! سروشتی داهێنان لە داهێنانەوەدا ناچارە دەبێت سروشتی پێویستی شوێن و کات و کولتوور و کۆمەڵگا لێكبداتەوە، ئیتر ئەمە وادەکات کە جیاواز بێت. منیش هاتم ئەم ڕێبازەم هێنا بە پێی پێویست دەستکاری بکەم و لە بواری کرداریدا تاقی بکەمەوە، لەوانەیە بگەم بە ئەنجامێك یان هەر هیچ نەبێت ئەزموونێکی بە چێژ بێت. بەهەر حاڵ بەشێکی ئەو گەمەیە لەم نووسینەدا بەردەوامە و چاوەڕوانین بزانین بە کوێ دەگات!

ئەوەی لەم چیرۆکەدا گرنگە و سەیریشە، پەیوەندی نێوان ڕێبازی (بـــۆ) و پرسی دەبەنگییە، یان ڕاسترە بڵێم کەرنەڤاڵی دەبەنگی! یان پرسیار ئەوەیە کە بۆ هەر لە بنەڕەتەوە کەرنەڤاڵی دەبەنگیم هەڵبژاردوە وەك ناونیشانێك؟ ئەوەی بە تێبینی تایبەت و هەندێ جار بەهۆی خودی تەکنیکەکەوە پێی دەگەین، ئەوەیە ئێمە کۆمەڵگایەکمان هەیە سەرڕێژی کردوە لە دەبەنگی. تەنانەت، ئەم دەبەنگییە لە مەیدانی زۆر فراواندا وەك نەخۆشی تەواوی جەستەی گرتووینەتەوە. تێبینییەکی چکۆلە لەو بارەیەوە بکەرە سەرەتای تێگەیشتن: هەموو دەزانین پاك ڕاگرتنی ژینگە ژیانمان خۆشتر دەکات، کەس نەیزانێت دەبێت وەزیری کشتوکاڵ ئەو ڕاستییە باش بزانێت، کەچی من بینیومە لە سەیرانگایەکدا تا دەستی گەیشتوە بوتڵە پلاستیکییەکەی فڕێ داوەتە دەشت و دەر، کە لێم پرسیوە بۆ، وەڵامەکەی ئەوە بوو: "کورە بێقەزابیت لە کوێ تاقەتم هەیە ئەو هەموو خاشاکە بەرمەوە بۆ تەنەکەخۆڵەکەی ماڵوە"! لەوانەیە تۆ هەزاران نمونەی لەو جۆرەت لا بێت. بە کورتی ئەم نوێڵی (بـــۆ) یە لە هەر سووچێکی جەستەی کۆمەڵگای کوردستانی گیر بکەیت، دەتباتەوە بۆ ئاکامەکانی دەبەنگی و بەدحاڵی بوون و کاڵفامی و لێك تێنەگەیشتن. هەرکات ئەم ڕێبازە بە باشی بەکاربهێنین دەگەینەوە ئەوەی، کە هۆکاری سەرەکی لە چکۆلەترین تا گەورەترین کێشەی سیاسی و کۆمەڵایەتی ئێمە بۆ دەبەنگی و تێنەگەیشتن دەگەڕێتەوە. تا ئەو شوێنەی ئاسوودەیی ژیانی ئێمە بوەتە کەرنەڤاڵێك لەم دەبەنگییانە! ئیتر ئەو پرسیارە دێتە پێشەوە ئایا دەبەنگی چییە؟ ئایا نەزانین و مامەڵەی نەزانانەیە؟ ئایا دەبەنگی لەوە زیاتر دەگرێتەوە؟ ئایا دەبەنگی بوەتە خەسڵەتێك گەیشتبێتە جینەکان، یان تەنیا لە میمییە کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکاندا دووبارە دەبێتەوە؟ ئەی هۆکاری سەرەکی ئەم دەبەنگییە چییە؟ ئایا هۆکارێکی سەرەکی هەیە یان چەند هۆکارێکە و ئاوێزانی یەكبوون؟ کۆمەڵێك پرسیاری قورس بۆ ئەوەی بزانین چۆن دەگەینە ئەو پەڕی کۆتاییەکانی (بـــۆ) و (بـــۆ)ی  هەر قۆناغێكیش بە چی دیاری بکەین. هەمان هونەر و ستراتیژی پرسیاری (بـــۆ) دەتوانین بگرینە بەر بۆ گەیشتن بەو پرسیار و بوارە یەك لە دوایەکانەی کە دەبەنگییەکی بێ وێنەیان درووستکردوە.

شێوگی بۆ تا کۆتایی:

لە خۆیدا شێوگی (بـــۆ) بۆ گەیشتن بە کۆتاییەکان سوودی زۆری هەیە و بۆ ئێمە نوێیە لە تاقیکردنەوەکاندا.

بێگومانین کە لە بنەڕەتەوە هەموو پرسیارکردنێك سوودی گەورە و تایبەتی خۆی هەیە! دواجار ئەگەر وەڵامی پرسیارەکان بخەینە بواری تاقیکارییەوە. ئەوا هونەر و تەکنیکی پرسیاری (بـــۆ) بەم جۆرە سوودی لێ دەبینین:

١. ئاسانکارییمان بۆ دەکات تا لە بنەڕەت و ڕەگ و ڕیشەی کێشەکە تێبگەین، ئەگەر بەڕاستی دەمانەوێت چارەسەری بکەین. ئەوەش بەتەنیا لە چارەسەری کێشەدا نامێنێتەوە، بەڵکو هەر کە تێگەیشتین ئیتر ناهێڵین ئەو هۆکارانە درووست ببن کە کێشەی وا درووستدەکەن و بەرهەمدەهێنن.

٢. تەکنیکێکە تەنیا لەسەر ئەو پرسانە نا ئاراممان دەکات کە ئەگەری ڕوودانیان هەبێت، نەك هەموو ئەو ئەگەرانەی دەرفەتی ڕوودانیان هەیە و مەرج نییە ڕوو بدەن. واتە تەکنیکی پرسیارەکە وایە دەمانپارێزێت لە خۆ خەریککردن بە شتی لابەلاوە.

٣. وزە و توانامان بەکارناهێنین لە ئەگەرێکدا کە شایستەی ڕوودان نەبێت. واتە تەنیا بە بەکارهێنانی تەکنیکەکە بەتەنیا لە بەشی هەرە گەورەی نا حاڵی بوون و دەبەنگی دەمانپارێزێت.

٤. کۆمەکمان دەکات تا بگەینە ڕیشەی هەر کێشەیەك، ئەو کات دەتوانین بۆ هەتاهەتایە چارەسەری بکەین و هیچ ترسمان لە سەرهەڵدانەوە و ڕوودانەوەی نەبێت.

(بــۆ) چۆن بە تەنیا و بە گرۆ بەکار دەهێنرێت:

ئەم ڕێگایە بۆ گەیشتن بە هۆکاری بنەڕەتی تەنیا کەسێكیش دەتوانیت پەراوەی بکات، هەروەها بە پێکەوەیی لە ناو تیم و گرۆکانیشدا کاری پێدەکرێت. جیاوازی بەکارهێنانەکەی لە ناو گرۆدا یان لەلای تاك زۆر گەورەیە و هەرگیز بەراورد ناکرێت. بۆ تاك گرنگییەکەی لە ئەندێشەمەندی و بەرزکردنەوەی ئاستی تێگەیشتندایە، واتە کاتێك تاك ئەم کەرەستەیە بەکار دەهێنێت بۆ دۆزینەوەی هۆکارە بنەڕەتییەکانی ڕووداوێك ئەو ئاستی تێگەیشتن و لێوردبوونەوە و ئارامکردنەوە دەروونییە لە تاکدا گرنگییەکی گەورەی دەبێت. بەکارهێنانی کەرەستەکەش لە ناو گرۆ و تیمدا دەرفەتی بەشداری یەکسان فراوان دەکات، چونکە کاتێك دەگەینە هۆکارەکان چارەسەر دەست پێدەکات و دەردەکەوێت چۆن دۆزینەوە و دابەشکردنی ئەرکەکان بە هەمان شێوە دەسەڵاتەکانیش دابەش دەکات. واتە ئەگەر بۆ تاك ئارامبەخش و ئەندێشەمەندی درووستبکات، بۆ گرۆ بەشێکی باش لە دادپەروەری نزیکمان دەکاتەوە، لێرەوە بە ئاسانی لەوە تێدەگەین کە کوشتنی پرسیار تەنیا لە قازانجی بێدادی و ستەمکاریدایە (تەنیا وەك دوپاتکردنەوەیەکی لاوەکی ئەمەیان بە بیردا دەهێنینەوە).

سەرباری ئەوەی ئەرکەکە بۆ تاك و گرۆ جیاوازە لە ئاکامی بەکارهێنانیدا بەڵام بە هەمان شێوە کاردەکات و بەڕیوە دەچێت. وەك هەر کەرەستەیەکی تر کارپێکردنی لە گرۆدا پێویستی بە ڕێکخستن و هاوئاهەنگی نێوان تاکەکانی گرۆکە هەیە. کاتێك بەکاری دەهێنین پێویستمان بە نووسینەوەی ئەگەرەکانە لە شێوەی ڕەگی درەختێکدا تا لە شاڕەگەکانەوە شۆڕ دەبینەوە بۆ موولوولە ڕەگەکان و دەگەینە وردەکاری هۆکارەکان. ڕیزکردنی ئەم هۆکارانە، یەك لە دوای یەك دەریدەخەن کە مرۆڤ بە تاك یان بە گرۆ دەتوانرێت بە سەرکەوتوویی لە چ وردەکارییەکی هۆکاردا کار بکات و لەوێوە بەرەو شاڕەگەکانی هۆکار لە کارکردندا شۆڕ ببێتەوە. ئەم کەرەستەیە بەهۆی تێگەیشتنەوە ئارامبەخشی بە تاك دەگەیەنێت، مرۆڤ لەگەڵ کارکردنیندا بەم ڕێگایە، ئیتر دەزانێت شتەکانی دەوری چۆن گوزەر دەکەن و جێکەوتی خۆی لە کوێدایە، چۆن دەتوانێت خاوەنی بیر و ئاراستە و کارکردنی خۆی بێت و چێژ لە کەمترین ئاستی ئازادی و بوونی خۆی وەربگرێت. بێگومان ژمارەیەکی زۆریش لە خەڵك خوازیاری بوونی ڕاستینەی خۆیان نین بە هۆی ئەوەوە کە هەمیشە خوازیارن چەندیان دەستکەوت هەیە، ئیتر گرنگ نییە کاریگەرن یان ناکاریگەر. کاتێك ئەم ڕێگا و ڕێبازە بگوێزینەوە بۆ گرۆ یان بۆ تیمی بە پێکەوەیی ئەوا زۆر شتی ترمان بۆ ڕوون دەبێتەوە لە پاڵ ئەو دەستکەوتانەی بۆ هەر تاکێك دەستمان دەکەون. لە شیوگە یابانییەکەیدا وەك دڕکی ماسی هۆکارە بنەڕەتییەکان جیا دەکاتەوە، بەڵام شێوەی دڕکی ماسی بۆ لێکدانەوەکانی ئێمە دەست نادات چونکە پرۆسەی گۆڕانکاری بە دامەزراوە نەبوە و لە دامەزراوەکاندا ناگوزەرێت، بە تایبەتیش گۆڕانکاری سیاسی. ئەمە وا دەکات ئێمە ناچار بین بەدوای زۆر کێشەی تردا بگەڕێین و لە هەمان کاتتدا مشوری بە دیموکراتیزە بوونی گرۆیەکیش بخۆین و هەوڵ بدەین دەستەبەری بکەین. بۆیە لە ناو گرۆدا چوار پێنج هەنگاوی گرنگ زۆر زۆر پێویستن کاتێك بەکاری دەهێنین، ئەوانیش:

١. دیاریکردنی گرفت و کێشەکەیە بە وردی و زۆر زۆر بە ڕوونی، واتە دیاریکردنی یەك کێشە لە یەك کاتدا و تێکەڵاو نەکردنی کێشەکان بە مل یەکدا.

٢. دیاریکردنی هەموو ئەوانەیە کە پەیوەندیدارن بە کێشەکەوە و دەیانەوێت بەشداری بکەن لە چارەسەردا یان بە جۆرێك لە جۆرەکان بەشێکن لە تیمەکە. هەندێ جار هەیە کەسێك پەیوەندی بە کیشەکەوە هەیە، بەس نابێتە بەشێك لە تیمەکە یان گرۆی چارەسەر، ئەوانە ناتوانن بەشدار بن، چونکە دەبنە خەوش بەسەر خودی چارەسەرەوە.

٣. بەڕێوەبەری پرۆسەکە دیاری بکەین، واتە کێ لە تیمدا هەڵدەستێت بە شیکردنەوە و ئاراستەکردنی پرسیارەکان. ئەوەش بە مەبەستی ڕێکخستن و ئاراستەکردنی کارکردن دەبێت، نەك پەرتەوازە بوون تووشبوون بە خولانەوە لە بازنەی بەتاڵی گفتوگۆدا ڕووبدات.

٤. پاش پرسیارەکان و گەیشتن بە هۆکارە بنەڕەتییەکان، شێوازەکانی چارەسەر دیاری بکرێت لە ناو تاکەکانی گرۆیەکدا. زۆر جار هەیە ئەندامەکانی گرۆیەك بەشی ئەوە ناکەن چارەسەری هەموو گرفتەکان لە ئەستۆ بگرن، بۆ ئەو مەبەستە ناچار دەبیت چارەسەرەکان یان بکرێنە چەند قۆناغێك یان سوود لە تواناکانی دەرەوەی گرۆ وەربگیرێت.

٥. دابەشکردنی بەرپرسیارێتی ئەرکەکان بە پێی توانایی و شارەزایی و دەرفەت و پێویستی.

کۆی ئەم باس و هەنگاوانە بەرەو تێگەیشتنمان دەبات و لە ڕێگایەوە خۆمان لەو کەرنەڤاڵی دەبەنگییە ڕزگار دەکەین بە شێوەیەکی کرداری. بۆ خولقاندنی پێشکەوتن و ئەڵتەرنەتیڤ پێویسیتیمان بەکارکردن هەیە لەسەر هەردوو ئاستەکە، واتە ئاستی تاك و ئاستی تیم. بۆ ئەو مەبەستە لە چەند زنجیرەیەکی داهاتوودا لەسەر گرفتی دەبەنگی باسەکان چڕ دەکەمەوە، بەو هیوایەی میتۆدەکە و گفتوگۆکانی سوودێك بگەیەنن.

بۆ- هەڵاتن لە کەرنەڤاڵی دەبەنگی / ئاوێتەی (جیاوازی و نەزۆکی) سیاسی لە کوردستاندا

ئاوێتەی (جیاوازی و نەزۆکی) سیاسی لە کوردستاندا

سیاسەت و کاری سیاسی بە زۆر پێناسە و دیدو بۆ چوونی جیاواز دەتوانرێت گوزارشتی لێ بکرێت. بۆ ئەوەی لە ناوەڕۆکی بابەتەکەمانەوە زۆر بە نزیكی بمێنینەوە، دوو تەوەرەی سەرەکی لەم کایەیەدا دەکەینە پێگەی سەرەتایی بیرکردنەوەکەمان، {بەرژەوەندی + دەسەڵات}. بەم دوو خەسڵەتەوە سیاسەت دەبێت بە زانست و هونەری گرتنە دەستی دەسەڵات و پارێزگاریکردن لێی لە پێناو پاراستن و بەدەستهێنانی بەرژەوەندییەکانمان و هەوڵدان لە پێناو زیاترکردنیاندا. یان بە جۆرێکی تر دەتوانین بڵێین: سیاسەت بریتییە لە زانست و هونەری پارێزگاری کردن لە بەرژەوەندییەکانمان و بەدەستهێنانی زیاتری ئەو بەرژەوەندیانە لە ڕێگای گەیشتن بە دەسەڵات و بڕیارەکانی بەڕێوەبردنی ژیانەوە بەو جۆرەی بەرژەوەندییەکانمان دیانخوازن. ئەم دوو پێناسەیەش وەك دوو دیوی جیاوازی هەمان دراو دەردەکەون. کەچی هێشتا، ئەم پێناسانە زۆر شتمان پێدەڵێن دەربارەی: هۆکارەکانی جیاوازی و جیاوازی سیاسی و داینەمۆی چوونە پێش بە هۆی جیاوازییەکانەوە. هەر ئەم خاڵە وا دەکات تێبگەین بە کۆی ئەم هۆکارە گرنگانە نەزۆکی سیاسی و پێشکەوتنیان چۆن درووستکردوە لە زۆر شوێنی دونیادا و بە تایبەت لە کوردستاندا، کە جێ سەرنج و گرنگیی باسەکەی ئێمەیە.

کاری سیاسی کاتێك لە نێوان دوو پرسی وەك بەرژەوەندی و دەسەڵاتدا دێت و دەچێت، ڕووبە ڕوە لەگەڵ دابەش بوون بەسەر دوو کۆتا شێوەی کارکردندا. هەرچەند بەرژەوەندی و دەسەڵاتیش توانایان هەیە بەسەر زیاتر لە دوودا دابەش بکرێن بەس ئەو دوو کۆتایە دوو کۆتای پەڕگیریمان لە جیاوازی دەخەنە بەردەم. بۆ نمونە کاری سیاسی پارتیزانی و نا پارتیزانیمان هەیە؛ یەکەمیان هەمیشە ململانێ دەکات بۆ وەرگرتنی دەسەڵاتی شێوازبەند، دووهەمیان ئەو دەسەڵاتەی لا گرنگە کە لەڕێگای هەژموونەوە پەراوەی سیاسەت بکات و بە ئامانجە سیاسییەکانی خۆی بگات. کاری سیاسی دەوڵەوت و کارگێڕی گشتی یان شۆڕش و یاخی بوون. کاری سیاسی تاك ڕەوانە کە هەموو هێزە گشتییەکان دەچنە خزمەت ئایدایا و بەرژەوەندی تاکێکی بڕیاردەروە، یان ئەوانەی هێزە کەسییە تاکەکان دەچننەوە و دەیانخەنە خزمەت کارێکی پێکەوەییەوە، لە دەسەڵاتدا بوون یان گرتنە بەری بەرهەڵستکاری دەسەڵات...تاد. هەموو ئەم ململانێیانەش یان بە شێوەی ئاشتیانە یان توندڕەوتانە دەکرێن و سەرباری ئەو دوو کۆتاییە پەڕگیرەش، چالاکی سیاسی هەن هەردوو کۆتاییەکە بە ڕێژەی جیاجیا بە ئاوێتەیی بەکاردەهێنن.

بەهەر شیوازێك کاری سیاسی بکەین، ئەگەر پاش تێفکرین و تێگەیشتن بێت ئەوا بەم سووڕە داخراوەی خوارەوەدا تێدەپەڕین، خۆ ئەگەر بەشێك لە سووڕەکە جێبەجێ نەکەین سووڕەکە بەردەوام نابێت. ئەگەریش بەردەوام نەبێت ئەوا پێشکەوتن و چوونە پێش ڕوونادات. سووڕەکەش بەم جۆرەیە:

گفرتی سیاسیمان هەیە، شیکردنەوەی بۆ دەکەین، لە هۆکار و دۆخەکانی تێدەگەین، پاشان تێزمان دەبیت بۆ چارەسەری گرفتەکان، ئەم تیزانە دەکەینە کردار و هەوڵدەدەین جێبەجێیان بکەین، لە دوایدا جێبەجێکردنەکەمان هەڵدەسەنگێنین (کە دەکاتە هەڵسەنگاندنی تیۆر و کردارەکەشی بە پێکەوەیی)، لە کۆتایی سوڕەکەدا دەچینەوە ئەوەڵ بەڵام بە ئاستێکی بەرزتر، چونکە دەبینین گرفتمان هەرماوە یان ئەنجامی کار گرفتی نوێمان بۆ درووست بوە. کەواتە جارێکی تر بە سووڕەکەدا دەگەڕێینەوە، لە هەموو خولێکی سووڕەکەدا شتێك دەچینە فراوانی و شتێك دەچینە سەروە، چونکە شتێك چارەسەر دەکەین و ئومیدمان بۆ درووست دەبێت شتی زیاتریش چارەسەر بکەین. بەڵام ئەگەر بە ڕێگای تێفکرین و تێگەیشتن ئەم کارە نەکەین، مەرج نییە هەموو قۆناغەکانی سووڕەکە ببڕین و پێشکەوتن و کەڵەکە بوونی ئەزموون ڕووبدات. بۆ زانیاری زیاتر بڕوانە ئەم دوو وێنەیەی خوارەوە:

ئالێرەدا گرنگە خاڵێك بە هەند وەربگرین پاش ئەوەی دەردەکەوێت پرۆسەکە سێ داینەمۆی یەك لە یەك گرنگتری هەیە، ئەوانیش: بەرژەوەندی و ناوڕۆکی شاراوەی هێزی بڕیار و هەروەها جیاوازییە. بەهۆی جیاوازی بەرژەوەندییەوە، بەهۆی جیاوازی بیرکردنەوە لە چارەسەرەوە، ململانێ و کێشمە  کێش دروست دەبێت و بەهۆی هێز و توانای بڕیاردانەوە یەك بەیەکی قۆناغەکان دەبڕدرێن. ئەو هێزە لوولپێچییەی فراوان بوونی ئەزموون و پێشکەوتن درووست دەکات بریتییە لە فراوان بوونی بەرژەوەندی لە چەند و لە چۆندا (چەند وابەستەی ژمارەی دانیشتوانە، چۆنیش وابەستەی پێشبینی ئەرێنییە بۆ ژیان) ئەگەر هێزێك بتوانێت ئەم هێزە بوەستێنێت، دوای بخات یان بێهیوایی تێدا درووست بکات، ئەوا دەتوانێت هیواکان بە چکۆلەیی بهێڵێتەوە، وەك هیوای درووستکردنی دەوڵەتێکی کوردی لە باشووردا. ئەوەی دەتوانێت ئاستی پێشکەوتنە لوولپێچییە فراوانەکە بۆ سەرەوە بەرێت ئەو هێزی بڕیارەیە کە دەتوانێت ڕەگەزی سەرکێشی (موجازەفە) درووست بکات. بەو جۆرەش هەردوو هێزەکە پێویستیان بە تێگەیشتن هەیە، لە گرفتی سیاسی هەروەها لە ئەنجامەکانی کردەوەی سیاسی، ئەگەر ئەم تێگەیشتنە نەبێت ئاستەمە بتوانین ئەو دوو هیزە فەراهەم بکەین. خاڵێکی تر کە گرنگە دەربارەی دەبەنگی باسی بکەین، بریتییە لە بەردەوامی تێگەیشتن لە گرفتی سیاسی، کە بەهۆی تەکنی پرسیاری (بۆ) وە دەتوانین دروستی بکەین، لە بەشەکانی داهاتوودا گرنگی تەواو بەم تەکنیکە دەدەین. ئەم درووستکردنە لەلای هەموو ئەوانەی کاری سیاسی دەکەن ڕاستە، هەروەها گرنگ نییە لە چ ئاستێکدان. بە کوشتنی پرسیاری (بۆ) ش دەتوانین هەموو پرۆسەی سیاسی پەك بخەین.

دەگەڕێینەوە بۆ بنەڕەتی جیاوازی، ئێمە چەندین لێکچوونمان هەیە، بەڵام ئەگەر بگەینە دوا کۆتای لێکچوونیش شتێکمان بۆ جیاوازی دەمێنێتەوە. هەر بەهەمان شێوە نا کۆتا جیاوازی لە نیوانماندا هەیە، بەڵام لە دوا کۆتای جیاوازییەکانیشدا شتێکمان هەیە بۆ ئەوەی لە یەك بچێت. لێرەوە جیاوای لەسەر بنەمای بەرژەوەندی دەچۆڕێتە چەند خانەیەکی جیاواز جیاوازەوە:

١. جیاوازی دوو لا یان زیاتر لەسەر دەستکەوتنی یەك شت! دەستکەوتنی یەك شت یەکێکیان بێ بەش دەکات، بەمەرجێك ئەو شتە قابیلی بەشکردن نەبێت بەسەر دوولاکەدا.

٢. جیاوازی دوولا یان زیاتر لەسەر دەستکەوتنی شتێك یان زیاتر! کاتێك دەستکەوتەکە بەش بکرێت.

٣. جیاوازی دوولا یان زیاتر لەسەر چۆنێتی بەشکردنی بەرژەوەندی و دەسەڵات، واتە شێوازی بەشکردن.

٤. جیاوازی دوولا یان زیاتر لەسەر جێگرنتەوەی شتێك؛ بۆ نمونە (س) فۆرمێکی بۆ بەڕێوەبردن هەیە بەدەر لە بەرژەوەندی، (ص) یش بەهەمان شێوە، هەریەکەیان دەیەوێت فۆرمەکەی ئەو بەڕێوە بچێت، لە کاتێکدا یەك دەرفەت و یەك شێوە هەیە قابیلی جێبەجێکردن بێت. ئەگەر (س) جێبەجێکرا ئەوا (ص) جێبەجێ ناکرێت. لە پرۆسەی تێگەیشتندا دەکرێت بە بەراورد هەریەکەیان وەك ئەڵتەرنەتیڤی جیا وەربگیرێت و هەردووکیان لە قۆناغی جیاجیادا جێبەجێبکرێن.

لە شێوەی ئەم جیاوازییانەوە دەبینین، ئایا تێگەیشتن لە بەرژەوەندی لەسەر چ ئاستێکە، ئایا تێگەیشتنە بۆ بەرژەوەندییەکی ماددی کورتخایەنی ڕاستەوخۆی بەرتەسك یان تێگەیشتنە بۆ بەدیهێنانی بەرژەوەندییەکی فراوانی بەردەوامی دوورمەوداتر. لە خۆیدا هەریەکەشیان گرفتی خۆی هەیە ئەگەر خودی تێگەیشتنەکە نا ئامادە بێت. تۆ ببینە، ئەگەر ورد بڕوانیت لە كۆمەڵگای خۆمان، ئەوا بۆت دەردەکەوێت کە بەرژەوەندی لەسەر ئاستی تاك و گرۆ دیاریکراوەکانیش لە کورت مەودادا بیریان لێ دەکرێتەوە، سەرئەنجام هێزی بڕیار لە ناو خودی تاك یان گرۆوە پەیدا نابێت و هەمیشە بڕیاردەرێکی دەرەکی هەیە کە زیاتر بەشداری دەکات، تەنانەت لە پرسە کۆمەڵایەتییە گشتییەکانیشدا. ئیتر بۆ نمونە و لە هەمووی گرنگتر دەبینیت ژمارەیەكی ئێجگار گەورە لە کۆبەندی سیاسی هەن، کەچی سەرباری زۆری ئەم کۆبەندانە کە ئاماژەیەكی گەورەن بۆ بوونی جیاوازیەكان، لەكاتێكدا نەبوونی جیاوازی گەورە لەنێوان ئەم کۆبەندانەدا ئاماژەیە بۆ پێنەگەیشتنی جیاوازیەكان وەك سرووشتی خودی جیاوازی كەبەرهەمێكی سروشتی كۆمەڵگا بێت. 

هەموو ئەو گرۆ سیاسیانەی لەكوردستاندا هه‌ن چونیەكیەكی زۆر گەورە لەنیویاندا هەیە، واته‌ لەڕووی فكر و ڕێكخستن و میكانیزمی كاركردنیانەوە زۆر كەم جیاوازی بەدی دەكەین. ئەو جیاوازیانەی بەدیان دەكەین لەناوەكان و شێوەكارییە سەرزارەكی و دەرەكییەكانیاندا بەدی دەكرێن، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە خودی جیاوازییەكان جیاوازی بنەڕەتی نین بەڵکو لەپێكهاتەی جیاوازی مادیی و بونیادی ئەم پارتانەوە هاتوە. بۆیە ژیانی سیاسی لەكوردستاندا فرەڕەنگی و چارەسەری جیاواز بەخۆیەوە نابینێت تا ئەو هێزی پێشکەوتنە درووستبکات لە کاری سیاسیدا، ئەوە جگە لەوەی ئەو لوولپێچەی بۆ پێشکەوتن باسمان کردوە لە پەروەردە و کولتووری سیاسیدا جێنەکەوتوە وەك سیستەمێکی کۆمەڵایەتی. هەمیشە تێز و ئەگەرە سیاسیەكان باون و داهێنان لەئاست پێویستیدا نابینرێتەوە، کە داهێنانیش نەبوو ئەوا ئەو سووڕەی سەرەوە کە باسمانکرد، پێدەچێت بە تەواوی ڕوونەدات، ئیدی چارەسەر نەزۆك دەبێت و داهێنانیش لە کاری سیاسیدا بەدی ناکرێت.