خەڵکی کوردستان و شارستانیەت وکولتووری کوردی بەئەندازەی نان پێوسیتی بەوشەو نووسینێکە کەگوزارشت لەڕاوبۆچوون بکات و زانیاری و زانست پەخش بکاتەوە.. بیچەندو چوون خەڵکی کوردستان ئاستێکی نزمی هۆشیاری زانستیانەی هەیە و پێوسیتی بەبەرهەمی زۆر زیاترە. دانان بەم ڕاستیەشدا نابیتەتاوان، هێندەی دەبێتە فەزیلەت بۆ چارەسەری کەموکورتییەکانی. کەم تازۆر لەپێوانە گشتیەکەیدا ئەم کەموکورتیە ئۆباڵەکەی لەئەستۆی دەسەڵاتدایە و پاشان نووسەر و ڕۆشنبیران. بەڵام گەر دادگایەک دانێین بۆ یەکلاییکردنەوەی خەتاکان ئەوا ڕۆشنبیر و نووسەری کورد بەشیوەیەک لەشێوەکان بێتاوانیەکی بەشەکی وەردەگرێت، بەتایبەت کاتێک ئازادی نووسین لەهەرێمێکی فیدراڵی دیموکراتیدا باجەکەی خوێن و نان بێت.
تێڕوانینێک بۆ ئازادی نووسین:
من باوەڕم وایە، ئازادی ڕاده‌ربرین، ئازادیه‌كی بێكۆت‌و مه‌رجه و هه‌موو كه‌سێك ئازاده له‌بڵاوكردنه‌وه‌ی ڕاكانی خۆی‌و په‌خشكردنه‌وه‌ی زانیاریه‌كانی، به‌رپرسیارێتی ده‌زگا به‌رپرسه‌كانیشه ناڕاستی زانیاریه په‌خشكراوه‌كان بسه‌لمێنن. هیچ زانیاریه‌كی ناڕاست به‌ناوزڕاندن هه‌ژمار ناكرێت جگه له‌هێرش‌و سووكایه‌تی پێكردن، كه‌ئه‌مانه‌ش ده‌چنه خانه‌ی توندڕه‌ویه‌وه نه‌ك بڵاوكردنه‌وه‌ی زانیاری. به‌م جۆره ئازادی ڕادەربڕین بەدەست نایەت تاهه‌موو یاساكانی سانسۆر‌و كۆتكردنی ڕاگه‌یاندن‌و یاساكانی سنوورداركردنی چاپه‌مه‌نی زانیاری‌و بڵاوكردنه‌وه‌‌و تێكڕای ئه‌و حوكمانه‌ی بۆ سزای گیانی و ئابووری سه‌ر نووسه‌ران دیاری كراوه هەڵنەگیرێن. ئەگەر نووسه‌رانیش هانی تاوانیاندا، ئەوا دەکرێت له‌چوارچێوه‌ی یاسای تاواندا مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت. بەڵام هاوڵاتی و نووسەر ئازادە لەدەربڕینی ڕاکانی خۆی، ئازادە لەبڵاوکردنەوەی گومانەکانی بەرامبەر بەدەسەڵات، بەڵکو ئەوە ئەرکی دەسەڵاتە لەبەردەمی دادگاکاندا بێتاوانی خۆی بسەلمێنێت نەك نووسەر و ڕۆژنامەکان بەبیانووی جۆراوجۆر سزابدرێن. لەڕاستیدا دەسەڵات جەستەیەکە بۆ تانەو توانج و گومان، ئەگەر وانەبیت دادوەری بەدەست نایەت.
دوستراتیژ و دوو مەبەست:
دەسەڵاتی کوردی دەسەڵتێکی ستەمکارە! هەر بۆیە ستراتیژی ئەم دەسەڵاتە ستراتیژی ستەمکاریەو ئاستەمە چاوەڕوانی زۆرتری لێبکەین تالەم دۆخەدا بمێنێتەوە. ستەمکارە، بەپێوانەی قۆرخی دەسەڵات، ٧٠ ساڵە هەمان دەسەڵات بەردەوامە، لەناو خوودی خۆشیدا گۆڕانی بەسەردا نەهاتوە. بەپێوانەی گەندەڵی، دانپیادانانی بەرپرسەکانی دەسەڵات، (سەرۆکی وەزیران) و بەرپرسە باڵاکانی تر. بەپێوانەی بەشداری تاوان، تائێستاش خەڵکی بێسەروشوێنکراو هەیە کەپارتە دەسەڵاتدارەکان لێیان بەرپرسن. بۆیە ئەم دەسەڵاتە بەخۆشی بێت، بەتاکتیک وپلان، بە فێڵ و پیلان یان بەناخۆشی و تۆقاندن دەیەوێت لەدەسەڵتدا بمێنێتەوەو ئامادەیی تێدا نیە مل بە دەستاودەستکردنی بدات. وەک هەر دەسەڵاتێکی ستەمکار دەخوازێت لەڕێگای ڕیکلام و دووبارەکردنەوەوە خۆی بسەپێنێت، یاریە سیاسیەکان دەدۆڕێنێت لەسەر ئاستی دەرەکی و لەناوەوە بەسەرکەوتن بانگەشەی بۆ دەکات. ڕاگەیاندنی ناڕاست و گەورەکردنی وێناو کارئەنجامی سەرکردە و سەرۆکەکانی پێ شەرم نیە.. سڵ ناکاتەوە لەمێژوو، دەستبەرداری بەرژەوەندی تەسک و ساتەوەختی خۆی نابێت بۆ بەرژەوەندیەکی گشتی، خاکەڕایی و سەردانەواندنی بۆ گەل و هاونیشتمانیان پێ شەرمە.. بەهیچ جۆرێ فەزیلەتی دانان بەهەڵەدا پێڕەو ناکات و هەمیشە خۆی بەڕاست و سەرکەوتوو دەزانێت.. ئەم ستراتژە، کوردستان وەک بازاڕ و مەیدانێکی کۆکردنەوەی سامان دەبینێت و تێکڕای هاوڵتیانیش بەکۆیلەی ئەو بازاڕە.. ئەم ئەزموونە ئەزموونی سەرۆک خێڵەکانی ئەنگۆلا و بازرگانەکانی نەوتی نایجەر و خێڵە دواکەوتوەکانی دونیایە.
لەبەرامبەردا ستراتیژی نووسەر و ڕۆشنبیران دابەش دەبنە سەر گرۆ و بیرکردنەوەی جیاواز کەپێم وایە وەک ئاردی ناو دەوەن پەرشوبڵاوە.. ئەم ستراتیژە بێ بەرنامەیە دەیەویت بەپێی فەلەکی لیبرالیزمێکی ڕۆژئاوایی بەخەونەکانی ئازادیدا و بەناو سەربازگەیەکی تۆتالیتاردا تێپەڕێت.. ئەم ستراتیژە دەمێک دەیەوێت نووسین بکاتە پیشە، بەڵام بازاڕی کڕینی وشە زۆر لەبازاڕی نان لاوازترە، سەرئەنجام ژمارەیەکی زۆری قەڵەم وەک کرێکاری مەیدانەکان لەبەردەم کۆشکی خاوەن پارەکاندا بۆ کار ئاپۆڕەدەگرن... ئەم ستراتیژە دەمێکی تر دەیەوێت ببێتە پاڵەوان و مێژوویەکی ئازاد جارێکی تر بەخوێن بنووسێتەوە و قوربانی بۆ دەدات. ناکرێت ئەم ستراتیژە ستراتیژی خەڵکی هۆشمەند و زانا بیت، یان ناتوانێت ئەم خەڵکە لەسەر ئەم ستراتیژە بەردەوام بێت.
تێڕوانینێک بۆ گوزەر:
دەسەڵاتی کوردستان لەساڵی ١٩٩١ تا ئەمڕۆ ئەم هەنگاوانەی ناوە:
· قۆرخکردنی دەسەڵات و سەپاندنی لۆژیکی جەنگ لەهەشت ساڵی یەکەمدا، لەم ماوەیەدا پشتیوانی ڕاستەوخۆو ناڕاستەوخۆی لەکۆمەڵە نووسەرێک دەکرد کەدەتوانن بیرکردنەوەی کۆمەڵگا پەرتەوازە بکەن و لەبەرامبەردا هەموو دژایەتیەکی بۆ نووسین و ڕۆژنامەو گۆڤارە کانی تر کردوە و بەتابووری پێنج ناوزەندی دەکردن، بەتایبەت ئەوانەی دژی دەسەڵات بوون و ڕەخنەگر بوون، لەبەرامبەردا.
· زاڵ بوونی زمانی جەنگ، ڕۆژ بەڕۆژ پاشەکشەی بەزمانی نووسین و تێزی هۆشمەندانە کردوە. لایەنی کەم ئەم دەسەڵاتە کەپاوانکاری کایەکانی ڕاگەیاندن بوو هەموو هەوڵێكی زانستی و پێشکەوتنخوازانە کەلەخزمەت جەنگەکانی ئەودا نەبوایە پەراوێزی دەخستن و شکستی پێ دەهێنان. لەیادمانە کاتی جەنگی دژ بە پەکەکە، تەنیا نووسینی ئەو نووسەرانە بڵاو دەکرایەوە کەپشتیوانی لەو جەنگانە دەکرد، بەهەمان دەستوور بۆ لایەنە نەیارەکان.
· لەپاش جەنگی ناوخۆ، جەنگ لەدژی نووسەران کۆتایی نەهاتبوو، بەڵکو پرۆسەی تیرۆر و دەرکەنارکردن و ڕێگەگرتن هەر بەردەوام بوو. کاتێک یەکەم رۆژنامەی ئازاد (هاوڵاتی) درووست بوو سەدان دژایەتی و ڕۆژنامەی سێبەریان بۆ درووست کرد.. ژمارەیان کەم نیە ئەوانەی لەسەر ئازادی قەڵەم رووبەڕووی مەرگ بوونەوە لەکوردستاندا یان دەربەدەرکران.
· پاش ئازادی ئێراق و بەڕەسمی ناساندنی هەرێمی کوردستان، دەرفەتێک درووست بوو ڕێکخراوەجیهانیەکان هاوکاری ڕۆژنامەو ئازادی ڕادەربڕین بکەن چاودیری پێشکەش بکەن.. بەڵام زۆر زوو دەسەڵاتی کوردی لەپاڵ چەکی تۆقاندندا پەنای بردە بەر دیماگۆگی یاسایی و چەندین یاسای هەموارکرد بۆ ئازادی ڕا دەربڕین و لەڕەفتاریشدا زۆر هەڵبژاردەگی مامەلەی لەگەڵ یاساکاندا دەکرد.
· پاش بەرتەسک بوونەوەی دەسەڵاتی ستەم لەمەڕ کوشتن و ڕفاندن و تۆقاندن و هەڕەشە، پاش سەرهەڵدانی ئۆپۆزسیۆن، ئەمڕۆ دەسەڵاتی کوردی پەنا دەباتە بەر سزای ئابووری و بەردەوام هەڕەشەی نان و گەمارۆی بەناو یاسایی دەخاتە سەر نووسەران و ڕۆژنامەنووسان.
دەسەڵاتێکی بەهێزی ستەمکار و جڤاتێکی لاواز لەململانێیەکی نابەرابەردا پێکەوە ژیان دەگوزەرێنن، ترسناکترین چەکی ململانێی نابەرابەریش وشە و نووسینە.. گۆڕینی ئەم ڕەوشە بۆ بارێکی ئاسایی پێویستی بە وشە و نووسینی بەردەوام هەیە. ئەوەش ترسناکترین چەکی ئەو کۆمەڵگایەیە کەدەسەڵات دەخاتە لەرزین.
چارەسەرێك:
هەر چۆن ستەمکار بەردەوام دۆڕانەکانی خۆی دووبارەدەکاتەوە و بەمیکانیزمی دووبارەکردنەوەی درۆ و بڵاوکردنەوەی گومان و شێواندنی ئازایەتی و مۆراڵ دەیەویت دۆخی گوزەر بپارێزێت و بەرهەمی ستەمکاریەکانی خۆی بدوورێتەوە.. بەهەمان میکانیزم ئازادی خوازان دەبێت بەردەوام ستەمکاری قێزەون بکەن و کارنامە دردۆنگ و پڕ شکستەکانیان بخەنە ڕوو.. بەردەوام دەبێت نەخشەو پیلانەکانی ستەمکاری پەردەی لەسەر هەڵبماڵریت و ڕووپێوی مێشکی هەموو کەسێکی کوردستان بگریتەوە، بۆ ئەوەی لەچەند ساڵی داهاتوودا بتوانین بەیاسایی حوکمڕانی لەژێر پێی ئەودەسەڵاتەدا دەربهێنین. گەر بەشێوەیەکی یاسایش ملی نەدا ئەوا زەخمی جەماوەری لەبارکرابێت بۆ ئەگەری تر. واتە ستراتیژ دەبیت ستراتیژی نووسین و نووسین و دووبارەکردنەوە بێت تاچارەسەرێک بۆ گرفتەکان بەرهەمدێت. باشتریکە تێکڕای کەناڵە ئازادەکان بەرهەمە گرنگەکانی یەکتر بڵاو بکەنەوەو چەند بارەی بکەنەوە بۆ ئەوەی بیروڕاکان بەباشترین شێوەو بەهەموو خوینەرێک بگات.
بەڵام ئەگەر دەسەڵات بەردەوام بێت لەم پرۆسەی سزا ئابووریانە باشترە نووسەر چی بکات؟ ئامانجی نووسەرو ڕۆشنبیری بگۆڕ دەرخستنی ڕاستیەکانە، نەک ناو و ناوبانگی نووسین.. ئەمڕۆ تەکنۆلۆجیای زانیاری پێشکەوتوە و تۆڕەکانی لەهەموو ماڵێک و دامەزراوەیەکدا هەیە، ئەمڕۆ عەرەبانەیەکی چافرۆشتن لەسەهۆڵەکەو لەشێخەڵڵا دەتوانن سایتی خۆیان هەبێت و پەخشی لێوە بکەن. بۆ دەرباز بوون لەو سزایانە بۆ بەرەنگاری ئەو ستەمکاریە، دەکریت لەپاڵ ململانێی ڕاگەیاندنە دیارەکاندا نووسەران پەنا بەرنە بەر دامەزراندنی تۆڕی نووسین و بڵاوکردنەوەی ئەلکترۆنی، دەکرێت ئەمرۆ پەنا بەرینە بەر بڵاوکردنەوەی پەیامی دەنگی لەڕیگای ئینتەرنێت و کەناڵە ئەلکترۆنیەکانەوە بەڵگەکان ئاشکرا بکەین و نووسەران خۆیان بپارێزن لەو تەوژم و هیرشە یاساییانەی دەکریتە سەریان.. بەتایبەت کەیاسا لەجۆرێکە ستەم بەرهەمدەهێنیت نەک دادوەری.
No comments:
Post a Comment