بێدەنگی و کولتوورێکی سیاسی پڕ لەناپاکی

دامەزراندنی دادگای مەنفا و دەسەڵڵاتی ئۆپۆزسیۆن

ئەمڕۆ نۆبەی هەڵماڵینی تاوانە بەدەسوخەتی میدیای نێودەوڵەتی! ویکیلییکس: ئەوڕێکخراوە میدیاییە نێودەوڵەتیە قازانج نەویستەیە کەماوەیەکە زۆرێك لەدەسەڵاتدارانی دونیاو حکومەتەکانیانی خستوەتە هەلەکەسەما. بێگومان لەم پێوەندەشدا هەرە لاوازەکانیان زۆرترین گرفتیان هەیەو هەرە بێعارەکانیشیان باکیان لەهیچ شەرمەزاریەک نیە! ئەوانەی گەلەکانیان هاوڵاتی ڕاستەقینەن و سەنگیان لەتەرازووی سیاسیدا هەیە زیاتر هەست بەمەترسی دەکەن و ئەوانەشی دەزگای داپڵۆسینەری زۆریان هەیە چاوی گوندەییان تادێت سوورتردەبیتەوە. پێدەچێت بزووتنەوەی ئازادی ڕادەربڕین کاریگەرییە نێونەتەوەییەکانی بەدیار بکەوێت و کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بەرەو دوابڕیار بەرێت کەدەبیت ئیدی خۆیان یەکلایی بکەنەوە. ئیدی دەسەڵاتەکانی دونیا ناتوانن بەردەوام بەناوی دیموکراتیەت و ئازادیەوە ستەمبکەن.. ناتوانن بەگوزارشتی دیماگۆگی بژین و حوکمڕانبن، بۆیە بەناچاری دەبێت یان ڕووقایمیی ستەمکارانەی خۆیان بەیان بکەن و دەستبدەنە پاوانکاری ئاشکرا، وەک ئەوەی لەکوردستاندا دەگوزەرێت، یان لەمەوپاش سنوور بۆ دەسەڵاتداریتی زیاد دەکات.

هەرچەندە زۆر باسکردنی ویکیلییکس، زۆر گرنگ نیە چونکە ئەمڕۆ هەموو کەس دەتوانێت لەمیدیا جیهانیەکانەوە زانیاری پێویستی لەسەر کۆبکاتەوە، بەڵام گرنگە بزانین کەئەم ڕێکخراوە ئەرکێکی سەرەکی لەئەستۆگرتوە بەناوی "بڵاوکردنەوەی ئەو دۆکومێنتانەی بەردەستناکەون".. ئەگەر نەتوانین بەتەواویش بێگومان بین لەگەڵ کارەکانی ئەم ڕێکخراوە بەڵام بەرهەمەکانیشی پڕ بەڵگەن و دەتوانن ببنە هاندەر بۆ لێکۆڵینەوە. شایەنی باسکردنە ژمارەیەک لەوڵاتانی دونیا دەستیانکردوە بەلێکۆڵینەوە لەهەواڵ و بەڵگەنامەکانی ویکیلییکس. ئەو دەوڵەت و دەسەڵاتانەش کەستەمکارترن هەڕەشەو تاوانبارکردنی ڕێکخراوەکە باسدەکەن.

سەبارەت بەکوردستان، لەڕۆژنامەی هاوڵاتیدا هاتوە کەدەسەڵڵاتی کوردی بەشدارە لەپاشەکشەکردن بەرامبەر پرسێکی نەتەوەیی گرنگ کەپەیوەندی بەمادەی 140ی دەستووری ئێراقەوە هەیە، (ڕۆژی ٨/١٢/٢٠١٠ ژمارە٦٨٦، لا ٤). بەپێی هاوڵاتی و بەڵگەکانی ویکیلییکس، جاریکی تر سەرانی دەسەڵاتی کوردستان ناپاکیەکی میژوویی تر تۆمار دەکەن و بەردەوام دەبن لەبەفیڕۆدانی ڕەنجی خەبات و تێکۆشانی میللەتیك کەزیاتر لە 100 ساڵە گیان بازی دەکات. ویکیلییکس دەخەینە ئەولاوەو کەمێک لەسەر میژو و ستراتیژی دەسەڵاتی سیاسی کوردستان دەوەستین. تابزانین چ جۆرە ڕامان و بڕیارێکمان دەوێت و ئیدی کاتی چی دیتەپێش؟

دەسەڵڵاتی کوردی لەدەست دوو پارتی سیاسیدا قەتیس ماوە، بەخۆشی... بەفێڵ... بەتۆپزی و گوندەیی نایەڵن ئاڵوگۆڕ بکات. (ینک) کەگوتاری فکری دۆڕاندوە بە بەرژەوەندی کۆمەڵە کوتلەیەک کەلەناو پارتەکەدا بزڕکاوەو بەهیچ شێوەیەک یەک ناگرێتەوە. تاکە گوتار مانەوەی دەسەڵاتێکی شەرمن و لەرزۆکە لەدەستی کورددا لە ئێراقێکی دۆڕاودا. بەڵام دەسەڵڵات بۆچی و قازانجەکانی بۆ کێ؟ ئەوەی تائێستا پێی گەیشتووین دابەشکردنی زەوی وزاری کوردستانە بەسەر کۆمپانیاکانی خۆیدا تادەگاتە داگیرکردنی چکۆلانەترین سەرچاوەی ئابووری. بەم دەسەڵاتەش شاگەشکەیە و زۆر بە جوانی لەبەیاننامەکانیدا بەدی دەکەین. بڕوانە سوپاسگوزاری مەکتەبی سیاسی ئەم حیزبە چەند لاوازە بۆ بەدەستهێنانی پۆستە کارتۆنیەکەی سەرۆک کومار. (ڕاگەیاندنی مەکتەبی سیاسی ینک ١١/١١/٢٠١٠، سایتی خەبات ١٣/١١/٢٠١٠) هەرچەند زیاتر لەم نموونانە بدوێین زیاتر شەرمەزار دەبین.

لەلایەکی ترەوە سەرۆکی ئەم پارتە ناسراوە بەسازشی بێمەرج و ناسراوە بەنەبوونی پرانسیپی دیبلۆماسی، ئەوەی تائێستاش لەمێژووی خۆیدا کردویەتی سەرەتا بۆ گەورەبوونی خۆی بووەو هەمیشە باوەڕی وایە کەلەپاڵ گەورەبوونی ئەودا دەکرێت کۆمەڵگای کوردیش لەسێبەریدا هندێ ئارامی و دەستکەوتی سیاسۆکانەی هەبێت. ئەم ستارتیژە ستراتیژێکی کۆمیدیە زیاتر لەستراتیژێکی سیاسی. چونکە مرۆڤ چەند گەورەبێت، سێبەرەکەی هەر بەشی ماڵ و مناڵەکەی دەکات. باشترین نمونە تاکڕەوی ئەم سەرۆک کۆمارەیە لەمێژووی کاری خۆیدا، کە لەزۆربەی بڕیارەکانیدا تاکڕەوانە مامەڵەی کردوە. بڕوانە ڕەفتارەکانی لەساڵەکانی شەستەوە تا ئەمڕۆ؛ بڕیاری مفاوەزاتەکان، چیرۆکی مونزیر نەقشبەندی لەلوبنان و موخابەراتی سووری، ڕێکەوتن لەگەڵ پارتی ١٩٩٨، تەسلیمکردنی حکومەتی هەرێم بە نێچیرڤان لە 2007- 2008 دا.. کۆمەڵێک هەنگاویتر کە لەباسکردندا کۆتاییان نیە.

پاشان (پدک)، کەلە بنەڕەتەوە خاوەنی ڕێکخراوێکی بێ گوتارەو لەبنەڕەتی دامەزراندنیەوە تائەمڕۆ خەڵتانی ناپاکی نیشتمانیە لەپێناو بەرژەوەندی تاقمێکدا، بابەچەند نمونەیەکدا بڕوانین:

· بنەماڵەی بارزانی تەجروبەیان لە ڕابوردو وەرنەگرت بو، هەمو جوری لە ((پلورالیزمیان)) ڕەت ئەکردەوە و، وەکوجاران سور بون لەسەر سەپاندنی ((سەرۆکایەتی بارزانی)) و ((پارتی پێشڕەو)) بە سەر جوڵانەوەی کوردا. بو جێبەجێ کردنی ئەمەش سڵیان لە هیچ جۆرە ((حەرام و حەڵاڵ))ێکی سیاسی نەئەکردەوە. نەوشیروان مستەفا 1997، لا 54.

· قیادە مۆقەتە لەناو خەڵکدا پروپاگاندەی خراپیان دژی ینک و سەرکردەو کادرەکانیان بڵاو ئەکردەوە. تەنانەت هندی کەسیان خزا بونە دەزگا ئەمنییەکانی سوریا و تورکیاوە بۆ پاراستنی خۆیان و ئازاردانی لایەنگرانی ینک و بەدگومان کردنی ئەو دەزگایانە لەچالاکیەکانیان. ‌هە.س.پ لا 78.

· بارزانی بۆ ڕازیکردنی تورک سەعید ئاڵچی کوشت و، بەسەر د.شڤانی دا هێنا. بەو بیانوە شڤانیشی کوشت. هەردوو سکرتێرکوژران. نەجۆ و زۆر لە تێکۆشەرانی تری کوردستانی تورکیا ئاوارە بوون. هە.س.پ لا 90.

· بڕوانە نەریتی جاش پێشمەرگە، کە ترسناکترین نەریت بووە پارتی داهێنەرێکی خاوەن بڕوانامەی ئەو نەریتەیە، هە.س.پ لا178.

· ئەگەر بەوردی سەیری هەر شەش پەڕتووکەکەی ڕافیق پشدەری بکەین، بەباشی تێدەگەین ناکۆکی پارتی لەگەڵ هەموو پێشکەوتن و جیاوزیەکدایەو لەپێناوی بردنەوەی ئەم گرەوەشدا هەموو ئەگەرێک تاقی دەکاتەوەو ئامادەیە هەموو کارێک ئەنجام بدات لەپێناو بەمێگەل هێشتنەوەی کۆمەڵگاو بەردەوامی قازانجە سنووردارەکانی خۆی. ئەمە جگە لەچیرۆکی شێخ زانا و جگە لەتاوانەکانی تیرۆری شەهیدانی قەڵەم و هەوڵدان بۆ تیرۆرکردنی دەیانی تریش، کەئەمانە هەموویان گومانی گەورەیان لەپشتەوەیە بەتایبەت بەرامبەر بە پارتی.

· لە سایتی هاوڵاتی ٩/١٢/٢٠١٠ دا هاتوە: "ئه‌ندامێكی‌ مه‌كته‌بی ناوه‌ندنی‌ پارتی‌، ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌دات كه‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌ی‌ بارزانی‌ بۆ ده‌ستخۆشی له‌ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌به‌كه‌ بووه‌‌و وه‌كو ستایش وتوویه‌تی‌ »جێگای‌ شانازییه‌ بۆ من ئه‌ندامانی‌ سه‌كردایه‌تی‌ پارتی‌ وه‌كو هه‌ندێك حیزب فایلدار نه‌بوون‌و كه‌سانی‌ پاك ده‌رچوون دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ فایلی‌ رێژه‌یه‌كی‌ زۆر به‌رپرس‌و سیاسه‌تمه‌دار بڵاوكرایه‌وه‌ له‌دوای‌ ئازادكردنی‌ عێراق».، سەیرە!! ئەم شانازیە لەکۆمەڵەی بەتاڵ دەچێت! وەک دابەشکردنی یەک بەسەەر هیچدا، با چرکەیەک لەسەر ناپاکی31 ئاب بیرکرنەوەمان لەنگەر بگرێت وئەمجارەش یادەوەری لاوازی خەڵکی کوردستان بەدۆخی بیرچوونەوەدا تێنەپەڕێت.

لەڕاستیدا ئەگەرچی بەشی هەرەزۆری ئەو سەرچاوانە بەڕێبازی کاری مێژوونووسی نەنووسراونەتەوە، بەڵکو وەک چیرۆك و یاداشت تۆمارکراون، بەڵام کەرەستەیەکی خاوی مێژوونووسیین و دەکرێت لەسەریان ڕاوەستین. ئەگەر بپرسین تاچەند ڕاستن؟ ئەوا دوو وەڵاممان دەست دەکەوێت: یەکەم ئایا تائێستا وەڵامدراونەتەوە؟ نەخیر، وەڵامێکی ئەوتۆ نیە لەسەریان، بۆیە دەکرێت بەڕاست هەژماریان بکەین لایەنی کەم بۆ لێکۆڵینەوە لەو تاوانانە. دووەم بابڕوانینە ئەنجامەکان، ئایا تا ئێستا ئەم پارتە ئەنجامێکی نیشتمانی بەدەست هێناوە؟ بێگومان نەخێر، باشترین نموونەکانی ئەو خزمەتانەیە پێشکەش بەدەسەڵاتی شای ئێران و دەوڵەتی تورکیاو ئەو هەموو سەرۆك جاشە پێشمەرگە بێ فایلەیە کەسەرۆکەکەیان شانازی پێوە دەکات، ئەم هەژموونە تائێستاش سەر بەدامەزراوەکانی بەعسە و بەهەمان ئۆکسجین هەناسەدەدات.

سەدان و هەزاران ناپاکی بەدی دەکەین، چکۆلەترینیان شایەنی ئەوەیە گەورەترین هەڵوێستی لەسەر وەربگیرێت. ناپاکی لای من دوو جۆرە: ناپاکی پراکتیکی و ناپاکی ستراتیژی. ناپاکی پراکتیکی هەموو ئەو ناپاکیانە دەگریتەوە کەلەپێناو کایە چکۆلەکانی ژیانی دەسەڵاتگەرییدا پێڕەوی دەکەن و بەردەوام و ڕۆژانە دووبارەدەبنەوە، هەر لەسیاسەتەکانی گومرکەوە دەست پێدەکات تابەخشینی بەڵێننامەو قەباڵە بازرگانیەکانیان. پێم وایە گەر نموونەیان لەسەر باس بکەین بە دوو هێندەی چیرۆکی شارستانیەتەکانی ویل دیورانت تەواو نابێت. بەڵام مەترسی گەورە لەسەر ناپاکیە ستراتیژیەکانە، کەتەواوی پاشەڕۆژی کۆمەڵگایەک خستوەتە گرەوی بەڵێن و سازشیێکی سەرپێی و کورتبینەوە.

هەمیشە خەڵکی کوردستان ئامادەیی تیدا بووە بۆ بەدەست هێنانی مافەکانی خۆی و خەڵک بەتەنگ داوای نیشتمانیەوە بچێت، بڕوانە هەڵویستی خەڵک لەپلانی 1991 ڕاپەڕین، 1995 پلانی ڕووخاندنی ڕژێمی بەعس و ڕزگارکردنی ناوچە داگیرکراوەکان کەبەلێشاو خەڵک لەمەڵبەندو لقەکان کۆدەبوونەوە بۆ بەرەکانی جەنگ، 1996 گەرمەی جەنگی ناوخۆ کەبەشی هەرەزۆری خەڵک بەگوتاری نیشتمانی لەجەنگەوە گلابوون، 2001 هاوپشتی خەڵک بۆ یەکگرتنەوەی لایەنە ناکۆکەکانی کوردستان، 2003 لەڕزگارکردنی ئیراقدا خەڵک ئامادە بوو بەرەوڕووی هێرشی کیمیایی و بایۆلۆجیش ببێتەوە، 2004 و 2005 زیاتر لەملیۆن و نیوێک ئیمزا کۆکرایەوە لەسەر دەستی بزووتنەوەی ڕیفراندۆم بۆ سەربەخۆیی کوردستانی "خەونی شاعیران"، 2009 لە هەڵبژاردنی کوردستاندا گەورەترین وەڵامی نەرێنی بەدەسەڵاتە گەندەڵەکەی کوردستان گەیشت. ئەمانە هەمووی بەڵگەن کەسەرەڕای نشووستی و لاوازی ڕێکخستنی سیاسی، بەڵام هیشتا خەڵک ئامادەیە لەسەر داواکانی خۆی بەوەڵام بێت. ئەوەی کەدەسەڵاتی کوردی ناپاکی تێدا دەکات بەگەڕنەخستنی ئەو توانایەی خەڵکە لەپێناو ئامانجە گشتیەکەدا کەهەموو خەڵک لەسەری کۆکە. ناپاکی ئاشکرا بەکار نەهێنانی دەسەڵاتی شەرعیە لەپێناو مانەوەدا لەدەسەڵاتدا. ئەمانەش هەمووی خیانەتی نیشتمانین و دەبیت هەڵوێستیان لەبەرامبەر وەربگیریت.

باشترین هەڵویست، لەدوو کرداردا گێژاوی دووروودریژمان بۆ کورت دەکاتەوە، یەکەمیان لەبەکارهێنانی دەسەڵاتی ئۆپۆزسیۆندایە. گەر ساڵەکانی هەشتای سەدەی ڕابردوو بێنینەوە یادی خۆمان، ئەوا ئەودەمە بەعس لەوپەڕی دەسەڵاتیدا بوو، بەڵام خەڵکی کوردستان پابەندی ئەو ئۆپۆزسیۆنەبوو کەلەچوارچێوەی شۆڕشدا کاریگەری هەبوو. بۆ نمونە، شۆڕش دەیوت مان بگرن.. مەچن بۆ هەڵبژاردن.. مەچن بۆ جەنگی ناڕەوا...تاد. هەموو خەڵکی کوردستان گوێڕایەڵی ئۆپۆزسیۆن دەبوون، ئەمەبەکارهێنانی دەسەڵاتی ئۆپۆزسیۆن بوو. ئەمڕۆ لەکوردستاندا هێزی ئۆپۆزسیۆنی شێوازبەند هەیە کەخۆی لەچەند فراکسیۆنێکی پەرلەمانیدا دەبینێتەوە، هەروەها ئۆپۆزسیۆنێکی ناشێوازبەند هەیە کەخۆی لەکەناڵەکانی ڕاگەیاندن و ڕای ئازادو کاری سیاسی مەدەنیدا دەبینیتەوە، ئەم ئۆپۆزسیۆنانە دەتوانن دەسەڵاتی خۆیان بەگەڕبخەن و پەراوەی هەژموونەکانی بکەن و چیتر قبووڵی دەسەڵاتێکی ناپاک نەکەن بەبیانووی شەرعی بوونیەوە، ئەگەر چی جۆریک لەپشێوی مەدەنیش درووست ببیت، بەڵام پشیویەک لەپێناو دادوەری و مافی گەلێکدا، زۆر گرنگترە لەئارامیەکی نەزۆکی هەلپەرستانە کەسیدارەی هیواشی مافەکانی بیت.

دووەم؛ گەر بڕیارە خەڵکی کوردستان گەلێک بێت و خاوەنی پێکهاتەی نیشتیمانی و کۆمەڵایەتی بیت، ئەوا دەبیت خیانەتکاران دادگایی بکات. دەبیت دادگا دابنێین بۆ ئەوانەی لەمێژووی ئەو نیشتمانەدا ناپاکیان کردوە لەهەرجۆرێکی بێت، هەموو ئەوانەش بگریتەوە کەمردوون و کەئەمڕۆ زیندوون. دەتوانرێت لەو پێناوەدا دەستوبرد بکرێت و دادگایی مەنفا دابمەزرێنریت و هێندەی پێویستی ئەم دادگایانە کەسی لێوەشاوە هەن بتوانن تاوانکاری بسەلمێنن، ئەمڕۆ ژیان و دنیاش بەجۆریک پێشکەوتووە، کە لەسەراسەری دنیادا کاردەکرێت و بەسانایی دەستمان دەگاتە سەرچاوە و بەڵگە پێویستەکان بۆ تاوانبارکردنی تاوانکاران. ئەمڕۆ لەدۆخیکدا دەژین بەئاسانی دەتوانریت ناپاکانی ئەمڕۆ و دوێنێ سزا بدرێن، گەر تەنانەت بەنادیاریش بێت، بۆ ئەوەی لەیەک کاتدا دوژمن وانە وەربگریت و لەهەمان کاتدا ناپاکی بۆداهاتوو قەلاچۆ بکرێت. ئەوانەی سازش لەسەر پرسی گەلێك دەکەن لەپێناو کورسیەکانیاندا دەبیت لەبەردەم دادگای گەلی کوردستان و هاوڵاتیانی ئەو نیشتمانەدا ملکەچی سزاکانیان بن، جا ئەگەر ئەمڕۆ بێت یان سبەی. تەنانەت ئەو سزایانە دەبێت ئەوانەش بگریتەوە کە دوێنێ تاوانکارو ئەمڕۆ خەڵکی چاکن، چونکە هەموو تاوانە نیشتمانیەکان خەڵکیان تێدا شەهید بوەو دەبیت بنەماکانی مافی گشتیان تێدا پەیڕەو بکرێت.